پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ گروه ارتجاعی و تکفیری وهابیت، در قرن دوازدهم، در منطقه نجد عربستان شکل گرفت. آنان با ادعای پیروی از مکتب احمد بن حنبل، می‌کوشند خود را از اهل‌سنت نشان دهند. آنان در بسیاری از مسائل، نه تنها با همه مسلمانان، بلکه با رهبران اصلی خود نیز مخالفت کرده‌اند و دیدگاهی کاملاً ابداعی برگزیده‌اند؛ حتی برخی از عقاید آنان توضیحش، آن عقیده را نقض می‌کند، مانند جهاد و علت آن؛ وهابیون در علتی که برای جهاد مطرح می‌کنند، می‌گویند ما نیز مانند جنگ‌های صدر اسلام با مشرکین، برای رساندن مشرکین حال حاضر به توحید عبادی، با آنان جهاد می‌کنیم؛ آنان اگر توحید ربوبی داشته باشند، توحید عبادی ندارند و باید به توحید عبادی و اخلاص در عبادت برسند.

تفاوت جهاد صدر اسلام و جهاد وهابیت در این است که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله (به نظر اهل‌سنت)، با مشرکین و غیر مسلمانان می‌جنگید تا مسلمان شوند و «لا اله الا الله» بگویند؛[1] اما وهابی‌ها با مسلمانانی که شهادتین گفته‌اند می‌جنگیدند تا اعتراف کنند که قبلاً بر باطل و مشرک بودند و الان توحید عبادی را می‌پذیرند.[2]

ادعای شباهت جهاد وهابیون به جهاد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در صدر اسلام، فقط تشبیه در جنگ بین دو گروه است، وگرنه دو طرف جنگ‌ها در صدر اسلام و جنگ‌های وهابیون قابل قیاس نیستند. جهاد وهابیون برای اخلاص، مغالطه است؛ زیرا از دو امر وجودی متناقض ترکیب شده است. توحید عبادی با جنگ یا «اخلاصِ اجباری» از دو چیز تشکیل شده که یکی از آن، عدم دیگری است؛ یعنی اخلاص عبارت است از انجام یک فعل فقط برای خدا بدون هیچ انگیزه دیگری، مخصوصاً ترس از خطر جانی و اجبار. اخلاص، از اعتقاد بوده و «عمل بر اساس عقیده» است و جنگ، امری مشتمل بر زور و اجبار است.

جنگیدن برای رساندن افراد به توحید و اخلاص، به این معنی است که از طریق اِعمال زور و جنگیدن، اعتقادی را برای افرادی ایجاد کنیم که در نیت آنان در انجام افعالشان مؤثر باشد؛ می‌توان دلایلی در رد این اعتقاد وهابیت برشمرد:

- اعتقادات افراد، باور‌ی درونی و قلبی بوده که تابع اراده و خواست افراد است؛ بنابراین توحید عبادی و اخلاص در عبادت، فقط یک علت دارد و آن اراده و خواست شخص است که تا شخص نخواهد، ایجاد نمی‌‎شود و امکان ندارد یک عامل بیرونی، عقیده‌‎ای را برای کسی ایجاد کند.

- عامل بیرونی (و فشار و اجبار)، نمی‌‎تواند به عقیده و اندیشه افراد دست پیدا کند. پس امکان دخالت در امور درونی دیگران که مخفی بوده و قابل شناسایی برای غیر خداوند (وهابیون) نیست، منتفی است؛ خواست و عقیده، قابل مشاهده و قابل اندازه‌‎گیری نیستند؛ وجود و عدم آن‎ها نیز قابل شناسایی و مشخص نیست. چیزی که وجود و عدمش را نتوان تشخیص داد، نمی‌توان آن را با زور و اجبار، محقق کرد؛ زیرا ممکن است که افراد برای رهایی از خشونت، ادعا ‎کنند که به آن امر اعتقاد دارند، در حالی که در واقع به آن معتقد نباشند و وهابیون هم نمی‌توانند گفته این افراد را راستی ‎آزمایی کنند. خشونت و زور وهابیون، ممکن است باعث شود افراد تحت فشار را مجبور به کاری کرده یا از کارهایی باز دارد، ولی اینکه این فعل یا عدم فعل، از روی اعتقاد بوده را نشان نمی‌دهد؛ بلکه ممکن است از آن متنفر بوده و معتقد به بطلان آن باشد؛ حتی اجبار گاهی باعث می‌گردد، افراد حتی به عقیده صحیح نیز واکنش نشان داده و از روی لجبازی، آن را نپذیرند، اگرچه تا وقتی فشار باشد، اظهار مخالفت نکنند. [پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز اعتقاد مسلمانان را با اجبار و جنگ به آنان تحمیل نکرد، بلکه با گفتگو و قول لیّن، معارف توحیدی را به آنان فهماند].

اگر حقیقتاً وهابیون تصمیم دارند که افرادی را (که به زعم آنان منحرف یا مشرکند) به توحید عبادی برسانند، باید بدانند که راه آن جنگیدن و جهاد و اجبار نیست؛ جهاد به قصد ایجاد «خلوص» و «عدم شرک»، امری محال است و بین جنگ و رسیدن به عبادت خالص، ارتباطی وجود ندارد و اِخلاص و توحید عبادی، با اجبار حاصل نمی‌گردد. راه تأثیرگذاری در اعتقادات، راه فرهنگی است و باید افراد را متقاعد کرد که کدام عقیده درست است و اگر بدون برهان و جدال احسن، اعتقادی غالب گردد، با اندک شبهه‌ای از بین می‌رود.

پی‌نوشت:
[1]. صحيح مسلم، ج4، ص1871 و ج1، ص53. «يَا رَسُولَ اللهِ عَلَى مَاذَا أُقَاتِلُ النَّاسَ؟ قَالَ: «قَاتِلْهُمْ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ فَقَدْ مَنَعُوا مِنْكَ دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ، إِلَّا بِحَقِّهَا وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللهِ»». طبق نظر شیعیان، جنگ‌های صدر اسلام برای مسلمان کردن نبوده و دلایل دیگری داشته است.
[2]. «تناقضات وهابیت / جهاد برای اخلاص (قسمت اول)»