پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در شبه قاره هند، بعد از اشغال توسط انگلستان، جنبش‌هایی به وجود آمد که از جمله آنها می‌توان به فرقه اهل قرآن یا قرآنیون اشاره کرد که معمولاً هدفی اصلاحی را دنبال می‌کردند.[1] قرآنیون بر این باورند که قرآن، کتابی جامع است و تمام تفاصیل و جزئیات دینی را شامل می‌شود و تنها منبع احکام شرعی است.

به‌ عنوان مثال دکتر «احمد صبحی منصور» که یکی از شخصیت‌های مهم این جریان و یکی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه الازهر مصر است، برای اثبات مدعای قرآن‌ بسندگی و نفی حجیت سنت، پس از ذکر آیاتی از جمله: «أَلَیْسَ اللَّهُ بِکَافٍ عَبْدَهُ»؛ [2] «آیا خدای (مهربان) برای بنده‌اش کافی نیست؟» و «أَوَلَمْ یَکْفِهِمْ أَنَّا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ یُتْلَی عَلَیْهِمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَرَحْمَةً وَذِکْرَی لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ»؛ [3] «آیا اینان را (که تقاضای معجزه می‌کنند) این معجزه کفایت نکرد که چنین کتاب بزرگ را که بر آنان تلاوت می‌شود، ما بر تو فرستادیم؟ و همانا در آن برای اهل ایمان، البته رحمت و یادآوری و پندی خواهد بود» می‌نویسد: «به‌ درستی که این آیات کریمه که اکتفا به خداوند به عنوان رب و اکتفا به قرآن به‌ عنوان کتاب را ترغیب می‌کند، همه به صورت استفهام انکاری است؛ یعنی انکار کسانی که کتاب‌های دیگری را به جز کتاب خدا برگزیده‌اند».[4]

در پاسخ به این ادعای قرآنیون باید گفت که خداوند در آیه 36 سوره زمر، مصونیّت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را از انواع توطئه‌ها و کفایت خداوند متعال بر امور پیامبرش را در برابر مشرکان اعلام می‌دارد، نه اینکه بخواهد بر کفایت قرآن اشاره کند.[5] مگر می‌شود بدون اطاعت کردن از سخنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، به این نتیجه (کفایت خداوند) رسید؟!

در مورد آیه 51 سوره عنکبوت هم باید گفت که این آیه در مورد کافران است که از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله معجزه‌هایی شبیه معجزهٔ حضرت موسی و عیسی علیهماالسلام درخواست می‌کردند؛ این آیه پاسخ آنهاست.[6] به عبارت دیگر، آیه مذکور پاسخی است به تعریض و طعنه‌ای که به قرآن زدند و آن را آیه و نشانه نبوت نمی‌دانستند و استفهام انکاری خطاب به رسول خداست که می‌فرماید آیا برای آنان کافی نیست معجزه بودن این کتاب که برایشان خوانده می‌شود!

علاوه بر این، خداوند در قرآن در آیات مختلف، اطاعت بی‌چون‌ و چرا از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را، نمودی از تقوا دانسته است؛ مانند این آیه که خداوند می‌فرماید: «وَمَا آتَاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ»؛ [7] «آنچه را رسول خدا برای شما آورده، بگیرید (و اجرا کنید) و از آنچه نهی کرده خودداری کنید و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است!»

بنابراین باید گفت که آیات مورد استناد قرآنیون، هیچ دلالتی بر نفی حجیت سنت ندارد و علاوه بر این، آیاتی وجود دارد که اطاعت بی‌چون‌ و چرا از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را که شامل سنت هم می‌شود، نمودی از تقوا دانسته است.

پی‌نوشت:
[1]. ادیان نت«معرفی فرقه قرآنیون»
[2]. سوره زمر، آیه 36.
[3]. سوره عنکبوت، آیه 51.
[4]. صبحی منصور، احمد، القرآن وکفی مصدرا للتشریع الاسلام، ص8. «ان الآیات الکریمه التی تحض علی الاکتفاء بالله ربا و علی الاکتفاء بالقرآن کتابا جاءت کل‌ها بالاستفهام الانکاری... أی انکار علی الّذین یتخذون کتباً اُخری مع کتابِ الله»
[5]. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج8، ص172، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ یازدهم.
[6]. همان، ج7، ص158.
[7]. سوره حشر، آیه 7.