پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عرفان‌های کاذب و جنبش‌های به اصطلاح معنوی، همگی راه سلوک خود را حقیقی و الهی می‌دانند و در برابر فرق و ادیان مختلف به صورت‌های مختلف، موضع‌گیری می‌کنند.[1]
فرق و ادیان مختلف برای اثبات حقانیت خود از روش‌های مختلف استفاده کرده‌اند و برای این‌که رنگ و لعاب الهی به سلوک خود دهند بر مفاهیم اصیل الهی هم چون انسانیت، درستی، راستگویی، اخلاق، کمک به هم نوع، عدالت و... تکیه کرده‌اند. اما برای اثبات حقانیت، شعار دادن کافی نیست بلکه باید شخص ابتدا به مسائل دینی آگاهی کامل داشته باشد تا بعد از بررسی و تحقیق، آن‌ها را نفی یا اثبات کند. مولای عارفان حضرت امام علی(علیه السلام) در این‌باره می‌فرمایند: «لایـَذُوقُ الْمَرْءُ مِنْ حَقیقَةِ الاْیْمـانِ حَتّی یَکُونَ فیه ثـَلاثُ خِصالٍ: اَلْفِقْهُ فِی الدّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَی الْمَصائِبِ وَ حُسْنُ التَّقْدِیرِ فِی الْمَعاشَ. [2] مرد حقیقت ایمان را نمی‌‏چشد تا این که دارای سه خـصلت شـود: به مسائل دینی آگاهی کامل داشته باشد، در گرفتاری‌ها صبور باشد، در زندگی حساب و‌ اندازه داشته باشد.»
دین حق در هر دوره‌ای منحصرا شامل یک دین می‌شود و این به آن جهت است که تعدد ادیان و مذاهب الهی که تاکنون بر بشریت نازل گردیده، تعدد طولی است نه عرضی، تعدد طولی به این معنا است که دین جدید ناسخ و مکمل دین پیشین است و با آمدن دین جدید تاریخ مصرف دین قبلی منتفی و از رسمیت خارج می‌شود و جای خود را به دین جدید می‌دهد و بر همه لازم است که از آیین جدید پیروی نمایند و به آن ایمان بیاورند تا هدایت الهی شامل آن‌ها شود. خداوند متعال در این باره می‌فرمایند: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِآیاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَریعُ الْحِسابِ. [آل عمران/19] همانا دین نزد خدا تنها اسلام است و اهل کتاب در آن اختلاف نکردند مگر بعد از آن که به حقانیت آن یقین داشتند و خصومتی که در بین خود داشتند وادار به اختلافشان کرد و کسی که به آیات خدا کفر بورزد باید بداند که خدا سریع الحساب است.» و در جای دیگر بیان می‌کند: «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینَ. [آل عمران/85] و هر کس بخواهد غیر از اسلام را به عنوان دین بپذیرد، از او قبول نمی‌شود و او در آخرت از زیان‌کاران است.»
یکی از روش‌های حقانیت دین و سلوک مذهبی، به دست آوردن هدف آن است تا متوجه شویم بر چه پایه و اساسی بنا شده است. در آیین بودا «اعتقاد به خدا یا خدایان از اصول اساسی ایمان به شمار نمی‌آید و به همین دلیل، غالباً گفته می‌شود دین بودا یک دین خدانشناسانه است.»[3] جالب است بدانید در آیین بودا خداوند به گونه‌ای برای پیروان آن ترسیم شده است که وجود آن هیچ کمکی برای رسیدن به هدف این آیین، نمی‌کند و می‌توان ادعا کرد که حتی بدون وجود خدا می‌توان به هدف بالا رسید. زیرا آموزه‎‌های بودا شرط اساسی پیروی از سلوک پوشالی آن است. «در آیین بودا یکی از چهار حقیقت اصیل این است که تنها از طریق پیمودن راه هشت‌گانه که همان راه بودایی است، می‌توان به هدف بالا دست یافت.»[4]
شهید مطهری اسلام را تسلیم دربرابر خداوند متعال می‌داند تا ثابت شود در اسلام همه چیز به خدا ختم می‌شود و انسان تنها به وسیله عمل به دستورات خداوند به هدف بالای خود می‌رسد. «اسلام همان تسلیم است و دین اسلام همان دین تسلیم در مقابل حق است، ولی حقیقت تسلیم در هر زمانی شکلی داشته و در این زمان شکل آن همان دین گرانمایه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است. قهراً کلمه اسلام تنها بر آن منطبق می‏‌گردد. به دیگر سخن: لازمه تسلیم خدا شدن، پذیرش دستورهای او می‌‏باشد و روشن است که همواره باید به آخرین دستور خدا عمل شود. آخرین دستور خدا همان است که آخرین رسول او آورده باشد.»[5]

پی‌نوشت:

[1]. برای اطلاع بیشتر: غلام فیاضی، نگرشی نو در ادیان، انتشارات غریبه، خرداد 95، ص47.
[2]. علامه محمد باقر مجلسی، بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار، مترجم سید جواد علوی، ناشر: دارالکتب اسلامیة، تهران، 1362 ق، ج71، ص85.
[3]. همیلتون ملکم، جامعه شناسی دین، نشر ثالث، تهران1387، . ترجمه ثلاثی محسن، ص 127.
[4]. همان، ص128.
[5]. برگرفته از از مجموعه آثار شهید مطهری، استاد شهید آیت ‏الله مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، خرداد84، ج1، ص277.