انسان ها بنابر قومیت، عقاید و موقعیت مکانی که در آن زندگی می کنند، پوشش و لباس خاصی را به تن می کنند. شاید افرادی را با قیافه و شمایل درویشی در خیابان و بازار دیده باشید که اقلب کشکولی به دست داشته و یا تبرزینی بر روی دوش گرفته و کلاهی نمدی بر سر دارند. این نوع پوشش مخصوص فرقه ای به نام خاکساریه است. ایشان یکی از فرقه های منحرف صوفی مسلک اند که با این شکل و شمایل پرسه می زنند.

به طور دقیق مشخص نیست که این سلسله از چه زمانی پا به عرصه ی وجود گذاشته، اما پیوستگی و نزدیک بودن ایشان با مسلک اهل حق، نشان می دهد که بین این دو گروه پیوند و ارتباط عمیقی برقرار است. این شباهت عجیب باعث شده تا گروهی فکر کنند که خاکساریه در واقع شعبه و فرقه ای از اهل حق هستند. البته احتمالات دیگری در پیدایش این سلسله است. بعضی این سلسله را ادامه ی قلندریه می دانند و برخی دیگر بر این باورند که موسس آن، پدر شاه عباس صفوی بوده است.

فرقه ی خاکساريه به چهار گروه عمده تقسیم می شوند:
1) خاکسار جلالي
2) دوده معصوم عليشاهي
3) دوده نورايي
4) دوده عجم

ایشان نیز مانند تمامی فرق صوفیه برای خود مراتبی از سلوک قائل هستند و رسیدن به هر کدام از این مراتب باعث فضیلت بر سایر افراد خواهد بود. در نزد خاکساريه مراتب سلوک عبارتند از:
لسان، پياله، کسوت، گل سپردن، جوز سپردن، لنگ ارشاد و عشق الله [1] که توضیح هر کدام از این موارد از حوصله ی این مقاله خارج است. این موارد نیز همچون بسیاری از کارهای صوفیان ریشه و بنای اسلامی ندارد و از ابداعات متصوفه برای فریب عوام و تشنگان رسیدن به معرفت و حقیقت است. کسی که می خواهد به این فرقه از صوفیه وارد شود باید چهار غسل انجام دهد. غسل شریعت غسل طریقت غسل حقیقت غسل معرفت [2] که مخالف شرع مقدس و دستورات صریح اسلام است. این بدعت ها یکی از عواملی است که سبب زوال روز افزون این سلاسل منحرف خواهد شد.

یکی از اقدامات این فرقه انجام مراسمی است باعنوان شکستن جوز نزد سید اهل حق. انجام این کار برای افراد، گویای تن سپردن به خاکسار و سر سپردن به اهل حق است. در این مراسم رییس فرقه ی خاکساریه که پیر شهود و پیر دل و پیر دعا خوانده می شود، برای انجام این عمل (جوز شکستن) نزد سید خاندان حاضر می شود و بابردن هدایایی مثل گوسفند و یامقداری پول و کله قند، در مراسمی جوز را می شکند [3] از این مرحله به بعد گویا افراد خاکساریه، از قید بندگی رها می گردند و هیچ کدام از قوانین شرع را به طور رسمی و حتمی مراعات نمی کنند و به گفته ی برخی وارد فرقه ی اهل حق می شوند.

انجام این قبیل کارها در قالب مراسمات مختلف برای گروهی که از جرگه ی شریعت ناب نبوی و انجام احکام اسلامی خود را رها کرده اند، تعجب آور نیست؛ چراکه ایشان در حقیقت با تعطیل کردن ضوابط و شرایط مسلمانی، در واقع اسلام را ترک کرده اند. مسلمانی به انجام دادن واجبات و ترک محرمات و پایبندی به عقاید اصولی این دین مبین است، نه به یدک کشیدن این عنوان.

منابع:

1- خاکساریه و اهل حق/ ص12

2- همان مأخذ پیشین/ ص 12-13

3- همان/ ص106