پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از موضوعاتی که فکر بشر را در طول تاریخ، به خود مشغول کرده است بحث شیطان است که چگونه موجودی است و حیطۀ قدرت و تسلطش بر انسان چقدر است؟

 در تعالیم اسلامی، شیطان موجودی است از اجنّه که بواسطۀ نافرمانی اش به امر خداوند، از درگاه الهی رانده شد که پس از آن شیطان گفت: که بر  انسان مسلط می‌شوم وآنها را به خودم دعوت می‌کنم.

اما امروزه، بوسیلۀ عرفان‌های نو ظهور، نگاهی جدید به شیطان بوجود آمده که می‌خواهد شیطان را به گونه ای معرفی کند که موجودی است قدرتمند که نیروی دیگری جلودار او نیست و هرچه بخواهد انجام میدهد و انسان در مقابل شیطان، از خود اختیاری ندارد و درنهایت مجبور به اطاعت از او خواهد بود. بعنوان نمونه آقای پائولو کوئیلیوی برزیلی که یکی از پیشروان این مکاتب جدید است میگوید:"شیطان برای زیان رساندن، احتیاج به زمان ندارد؛ درست مثل طوفان، گردباد و بهمن که میتواند در عرض چند ساعت درخت های دویست ساله را از جا دربیاورد."[1] اما در آموزه های دین اسلام و آیات قرآن کریم، شیطان قدرتش آن‌گونه نیست که این مکاتب عرفانی می‌گویند؛ بلکه  قدرت شیطان در حدّ وسوسه است نه بیشتر." فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطَنُ قَالَ یادَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلىَ‏ شَجَرَةِ الخلد وَ مُلْكٍ لَّا يَبْلىَ‏.؛ پس شيطان او را وسوسه كرد، گفت: «اى آدم، آيا تو را به درخت جاودانگى و ملكى كه زايل نمی ‏شود، راه نمايم؟»" [2]  یعنی شیطان کسی را نمی تواند مجبور کند؛ و بالاتر از آن بگوئیم که شیطان بر کسی مسلط میشود که  خودش در قلبش مرضی داشته باشد نه هر کسی را." لِّيَجْعَلَ مَا يُلْقِى الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فىِ قُلُوبهم مَّرَضٌ وَ الْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ  وَ إِنَّ الظَّلِمِينَ لَفِى شِقَاقِ  بَعِيدٍ؛ تا آنچه را كه شيطان القا مى‏كند، براى كسانى كه در دلهايشان بيمارى است و [نيز] براى سنگدلان آزمايشى گرداند، و ستمگران در ستيزه‏اى بس دور و درازند."[ 3]

پس از عوامل تسلط شیطان، احساس ضعف در برابر شیطان است نه قدرت شیطان. و از طرفی شما آیات قرآن را ببینید که عزت  را چگونه معرفی می‌کند و عزتمند و قدرتمند واقعی کیست؛ كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبنَ‏َّ أَنَا وَ رُسُلىِ  إِنَّ اللَّهَ قَوِىٌّ عَزِيزٌ؛ خدا مقرّر كرده است كه: «حتماً من و فرستادگانم چيره خواهيم گرديد.» آرى، خدا نيرومند شكست‏ ناپذير است."[4]

در همین آیۀ شریفۀ به ظاهر کوتاه، ولی پر از معنا چند نکته در تأیید بر قدرت خدا وجود دارد؛ اول اینکه تأکید در کلام، نشانۀ حتمی بودن و قطعی  بودن آن است، آن هم تأکید از سوی کسی مثل خداوند، آن‌هم به صورت مکتوب، بهگونه ای که تا الآن بیش از 1400 سال از آن میگذرد. دوم اینکه کسانیکه با علم ادبیات عرب آشنایی دارند میدانند که "لام"  و "نّ" و "إنّ" هر سه برای تأکید است یعنی سه بار، قرآن در یک آیه، تأکید بر قدرت خدا دارد نه شیطان.

پس یادمان باشد که اگر کسی قلبش را برای هدایت از سوی خدا آماده کند شیطان نمیتواند کاری بکند؛ چون خداوند، بندهاش را کمک میکند البته اگر در راه او قدم برداریم."وَ لَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ  إِنَّ اللَّهَ لَقَوِىٌّ عَزِيزٌ

قطعاً خدا به كسى كه [دين‏] او را يارى مى‏كند، يارى مى‏دهد، چرا كه خدا سخت نيرومند شكست ‏ناپذير است."[5]

اگر هم کسی خطایی از او سر زده باشد و خدایی ناکرده در این دام ها  گرفتار شده باشد، هیچ نگران نباشد که خدای مهربان، خطاب به فریب خوردگان می فرماید:" ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحيمٌ .آن گاه پروردگارت به كسانى كه از روى نادانى كار زشت مرتكب شدند، و بعد از آن توبه كردند و [مفاسد خود را] اصلاح نمودند، [لطف و عنايت دارد] زيرا پروردگارت پس از آن [توبه و اصلاح‏] بسيار آمرزنده و مهربان است."[6]

پس بیاییم اگر رفتن به دامان شیطان را تجربه کرده ایم چندباری هم پناه بردن به دامان خدا را تجربه کنیم که اگر کسی حلاوت و شیرینی یاد خدا را مزه کرد، از او جدا نخواهد شد؛ البته همین شیرینی را هم از خودش بخواهیم که امام کاظم علیه السلام فرمودند: اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي حَلَاوَةَ الْإِيمَانِ وَ طَعْمَ الْمَغْفِرَةِ وَ لَذَّةَ الْإِسْلَامِ خدایا شیرینیِ ایمان به خودت را و مزۀ بخشیده شدن را و لذتِ اسلام را روزیم کن."7 .آمین یا ربّ العالمین.

در پناه خدای یگانه

پی نوشت:

1.شیطان و دوشیزه پریم.ص16 به نقل از کتاب کاوشی در معنویت های نوظهور.حمزه شریفی دوست

2.سوره طه آیه120

3.سوره حج آیه53

4.سوره مجادله آیه21

5.سوره حج آیه40

6.سوره حجرات آیه6

7.المصباح للكفعمي (جنة الأمان الواقية) / 125 / دعاء آخر للكاظم ع ..... ص : 124