اهل حق
یکی از هفتن که بسیار مورد توجه پیروان فرقه اهل حق است، "سید احمد علوی" ملقب به "بابا یادگار" یا "یار زرده بام" است. بنابر افسانه‌های اهل حق او به صورت معجزه‌آسا متولد گردید. منابع اهل حق او را فرزند روحانی سلطان اسحاق بزرنجه‌ای و مظهر امام حسین (ع) معرفی می‌کنند.
سلطان اسحاق بزرنجه‌ای دستور تشکیل هفت خاندان را به براخی از یاران خود جهت حفظ عقاید دینی پیروان، حفظ امنیت خود و پیروان و عدم ازدواج "پیر" و "دلیل" منتخب خود، صادر نمود که تا امروز زمینه استمرار حیات این فرقه را فراهم نموده است. پیروان آئین یارستان باید به یکی از آن خاندان‌ها و خاندانهای دیگر که در قرون بعدی تشکیل شد، سرسپرده باشند.
افسانه‌سازی‌های اهل حق "شاه خوشین لرستانی" را یکی از رهبران مهم اهل حق قبل از سلطان اسحاق می داند که وعده ظهور سلطان اسحاق را داد. وی در سن سی و دو سالگی ادعای حلول خداوند در خویش را کرد و سرانجام در حین شنا در رودخانه "گاماسیاب" در استان لرستان غرق شد.
در فاصله قرن‌های دهم تا سیزدهم هجری قمری چهار خاندان جدید در اهل حق به وجود آمده است که در توجیه ایجاد آن‌ها برخی از اهل حق، اقتضای زمان را دلیل بر ایجاد این خاندان‌ها می‌دانند و برخی دیگر خاندانهای جدید را در واقع انشعاب از دیگر خاندان‌ها می‌دانند نه خاندان مستقل.
در باور پیروان آیین یارستان پیر موسی دمشقی یکی از هفتن است که از طرف سلطان اسحاق به سمت نویسنده و دفتردار منسوب شد. وی مظهر "اسرافیل" است که اواخر قرن هشتم درگذشت و در محله "زرده" در شهر کرند غرب دفن گردید.
سلطان اسحاق جهت قانونمند کردن اهداف خود، دونفر از یاران خود را به سمت "پیر" و "دلیل" بر اهل حق منصوب نمود تا آنان بعد از راهنمائی وارشاد توسط "دلیل" به "پیر" سر سپرده شوند. این بدعت گذاری سلطان اسحاق در اهل حق تا کنون باقیمانده است ودر مراسم "سرسپاری" حضور این دو الزامی است.
داود کوسوار یکی از "هفتن" که در باور اهل حق از او بعنوان"چرخچی" یا "گرداننده عالم" یاد می شود از طرف سلطان اسحاق بزرنجه ای به سمت "دلیل" بر عموم اهل حق منسوب گردید. او در باور اهل حق مظهر "میکائیل" از فرشتگان مقرب الهی است و در منابع اهل حق درباره او افسانه سازی‌های متعدد صورت گرفته است.
"پیربنیامین" مهمترین شخصیت در هفتن است که در باور اهل حق، در میان یاران سلطان اسحاق در مرتبه اول قرار دارد و مظهر "جبرائیل" است که از طرف سلطان اسحاق به سمت "پیری" براهل حق منسوب شد. مدفن وی در شهر کرند غرب در محله "شوا" قرار دارد که مورد توجه پیروان آئین یارسان بوده است.
هفتن در اعتقادات اهل حق در میان مراتب و طبقات مختلف یاران سلطان اسحاق دارای مرتبه بالا و جایگاه ویژه‌ای است به گونه‌ای که طبق گواهی دفاتر و کلام‌های بزرگان اهل حق تدبیر امور عالم و مخلوقات بر عهده این هفت نفر است. برخی از هفتن مظهر فرشتگان مقرب الهی و برخی از آنان مظهر دونفر از معصومین (ع) هستند.
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب: یاران، پیدایش آیین یاری را همگام با تجلی حق تلقی کرده‌اند و با موضوع آفرینش گره زده‌اند. بحث آفرینش در باور این جریان فکری-مذهبی در چند مرحله ظهور و بروز داشته است. دیوان گوره حکایت از آن دارد که ذات حق نخست در جلوه‌ی خاوندگار(احدیت) تجلی کرد.
ورود بـه مسلک اهـل حـق بـدون عهد و ميثـاق و سر سپـردن ميسر نيست و سر سپردن يعنى طى تشريفات و آداب خاص، سر تسليم به مسلک اهـل حـق فـرود آوردن و توسـط دليل و پير با صاحب خاندان بيعت نمودن و با رشته شرط و اقـرار بـه پادشـاه حقيقت پيوستن است. در این مختصر به توضیحاتی پیرامون چرایی وجود پیر و دلیل در میان اهل حق و نیز خاندانهای اهل حق می پردازیم.
همانطور که مشهور است، عقاید آیین یارسان دنباله عقاید غالیان است که تحت تاثیر پاره ای از باورها و اعتقادات ادیان باستانی بوده، در طول قرون گذشته با تغییر و تحولاتی به شکل امروزی درآمده است. این نوشتار تاکید دارد که سنگ زیرین ساختار مجموعه عقاید و اصول تشکیلات سازمان آیین یارسان براساس "ظهورات ذات"، "حلول"، "تناسخ" می باشد.
زیرساخت‌های اعتقادی آیین یارسان عبارتنداز: "ظهور ذات حق در انسان" که به تبع آن عقیده به "مظهریت" پیشوایان دین شکل می‌گیرد، و همچنین "دونادون" (تناسخ) روح و "حلول ملک در جامعه بشری" که هر یک منشا برخی از اعتقادات اهل‌حق را شکل داده است. در این مجال عقاید غلات را به گزارش کتاب المقالات و الفرق، برگرفته از کتاب آیین یارسان را از نظر می گذرانیم.
درباره تاریخ پیدایش فرقه‌های اهل حق اختلاف‌نظر وجود دارد و دراین‌باره مدارک مستندی در دست نیست. در کتاب‌های قدیمی که تا قرن پنجم نگاشته شده، نامی از اهل حق دیده نمی‌شود. اگر ملاک اهل حق بودن را صرفاً غلو درباره امام علی (علیه‌السلام) بدانیم در این صورت، تاریخ پیدایش این فرقه به زمان امام علی (علیه‌السلام) می‌رسد زیرا در زمان آن حضرت...