اهل حق
بزرگان فرقه اهل حق که خود را تابع شریعت محمدی می دانند بر خلاف رویکرد تبیینی دین اسلام در پنهان داشتن حقیقت و مراسم و مناسک آیین خود نهایت سعی و مراقبت را داشته اند که کسی از راز آن ها مطلع نشود و افراد بیرون از این آیین نباید از آن اطلاع یابند که در اصطلاح آن را«سرّ مگو» می گویند.
جشن خاوندکار عيد دینی و اعتقادی پيروان فرقه اهل حق است. اين جشن پس از سە روز روزه گرفتن (از دوازدهم تا چهاردم سفیدی ماه در چلە زمستان کوردی)، متغير در ايام آبان ماه خورشيدی عید خاونکار برگزار می‌شود.
از جمله ابزارهای مهم جریان های انحرافی، افراد و گروه های فرصت طلب و سودجو برای حاکم کردن اعتقاد باطل خود، ابزار استضعاف است. به همین جهت افرادی را که با آنها در ارتباط هستند را در ناآگاهی و دور ماندن از حقایق دینی و معرفتی قرار می‌دهند، به این استضعاف، استضعاف معرفتی و دینی می‌گویند.
پاره ای از عقاید فرقه اهل حق ریشه در افسانه و اسطوره های خیالی دارد. از اسطوره های مربوط به خداشناسی در فرقه اهل حق می توان به ذکر شیوۀ ظهور ذات حق در برخی از جامه ها از جمله شاه ویسقلی قرمزی، سلطان سهاک و بابا نااوس اشاره کرد که در متون این فرقه از این افراد به "ذات مهمان" یاد می شود.
بیابس، کلام سر انجام و کلام سایر بزرگان اهل حق، جمع و جمع خانه، آنچه در جم خانه بعنوان نذر و به قانون اهل حق دعا خوانده و مصرف شود و عهد و میثاق به عنوان پنج امر مقدس نزد فرقه اهل حق شمرده می شوند.
در ارتباط با پیوند فرقه اهل حق و دین اسلام دو دیدگاه در پیروان فرقه اهل حق وجود دارد. گروهی از آنها این فرقه را از فرق اسلامی دانسته و در مقابل گروهی مسلمان بودن خود را انکار و فرقه خود را آیینی مستقل می دانند.
فرقه دروزیه و فرقه اهل حق که هرد دو از فرقه های اسلامی محسوب می شوند، در نوع نگرش به ذات الهی و در اعتقاد به تناسخ و حلول دیدگاه های مشابهی دارند.
یکی از القابی که فرقه اهل حق به بزرگان خاندان های خود نسبت می دهند لقب سید است. این لقب بیشتر جنبه تقدس بخشی داشته و دست آویزی برای ریاست کردن بر پیروان است و به معنای رایج در بین شیعیان نیست.
یکی از منابع مهم فرقه اهل حق کتاب «برهان الحق» است. این کتاب از مهم ترین آثار نورعلی الهی به شمار می رود.از وجوه تمایز این اثربا دیگر آثار فرقه اهل حق، تطبیق پاره ای از مبانی اعتقادی واحکام عملی فرقه مذکور با احکام و آیات قرآنـی و روایی شیعه اثنی عشری می باشد.نورعلی الهی در این اثر، خود و پيروانش را شيعه اثني عشری معرفي مي كند.
منابع فرقه اهل حق ،آیـیـن این فرقه را آیـیـنـی التقاطی دانــســتــه انــد. اعتقادات، آموزه ها و مناسک گوناگونی در این آیین یافت می شود که گویی تأثیر پذیرفته از دیگر ادیان است؛ بر همین اساس در باورها و مناسک آیین اهل حق سرچشمه ها و ریشه های آیینی مختلفی وجود دارد که از جمله آنها آیین زرتشتی است که شباهت های فراوانی بین آن و فرقه اهل حق یافت می شود.
در میان فرقه اهل حق سه دیدگاه را می توان درباره قرآن یافت. برخی دفاتر و کلام بزرگان خود را جایگزین قرآن قرار داده و در کتب و کلام خود اسمی از قرآن ذکر نکرده اند. گروهی نیز به ظاهر، قرآن را قبول دارند اما کلام بزرگان این فرقه را بطن و حقیقت قرآن معرفی کرده اند. گروهی دیگر از این فرقه نیز بر این باورند که قرآن 32 جزء بوده که 30 جزء آن مربوط به شریعت و فروع دین است و 2 جزء آن اصل و حقیقت دین است که همان سرّ مگو می باشد.
از عقاید مشترک این دو فرقه می توان به تناسخ، حرمت ورود به مسجد مسلمانان، طبق اعتقاد برخی از پیروان فرقه اهل حق، روزه سه روزه، اعتقاد به هفت فرشته یا آفریدگار و حرمت تراشیدن سبیل و خوردن گوشت خروس و همچنین باورهای مشترک نسبت به پرستش شیطان میان فرقه یزیدیه و برخی از پیروان فرقه اهل حق اشاره کرد.
یافته های پژوهشی حاکی از آن است که مسلک اهل حق، آموزه هایی مشابه با آیین های مختلف از جمله آیین مسیحیت دارد. از تشابهات این دو آیین، به نوع نگرش به خداشناسی و تجسد خداوند در قالب ظهور و حلول در باورهای اهل حق، نسبت دادن بکرزایی به رهبران مذهبی و غلو درباره آنها با هدف قداست بخشی به این بزرگان، می توان اشاره کرد.
با توجه به التقاطی بودن آراء و عقاید فرقه اهل حق و خاستگاه جغرافیایی آن به نظر می رسد می توان ریشه ها و درون مایه های اصلی عقاید اهل حق را در آموزه های ایران باستان از جمله آیین مهرپرستی جستجو کرد. تکریم خورشید که در میترائیسم نماد مهر و در نزد اهل حق نماد قدرت مطلق و یا جایگاه حضرت حق است، همچنین عقد اخوتی که در اهل حق میان یارسان بسته می شود، همانند پیمانی است که میان مهرپرستان برقرار بود.