پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عبدالحمید در آستانه شهادت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، تنها یک جمله در مورد حضرت گفت و بعد به تعریف از صحابه پرداخت. وی گفت: «سیدنا علی رضی‌الله‌عنه یکی از شخصیت‌های مقبول جهان است و تمام مسلمانان ایشان را قبول دارند. اعتقاد ما آن است که تمام صحابه و اهل‌بیت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله، انسان‌های بزرگ و شایسته‌ای هستند، زیرا تربیت‌ یافته انسانی هستند که صاحب وحی و معجزه و مورد توجه خاص الله تعالی بود. هیچ استادی از مادر زاییده نشده است که مانند رسول الله‌ صلی‌الله‌علیه‌وآله و حضرت ابراهیم علیه‌السلام و پیامبران، ماهر باشد. هر کس جایگاه و مهارتش در حد خودش قابل تقدیر است، اما حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله ماهرترین استاد است و تمام شاگردان ایشان، زبده و مخلص بودند. البته بر اساس دیدگاه اهل‌سنت، صحابه معصوم نبودند و دچار گناه و لغزش شده‌اند، اما در قرآن مجید، هر جا بحث لغزش صحابه مطرح شده، بلافاصله بعد از آن، عفو الله تعالی هم ذکر شده است که صحابه مورد عفو قرار گرفته‌اند».[1]

نزد ما هیچ کدام از صحابه با امیرالمؤمنین علیه‌السلام قابل قیاس نیستند و نیز رد نمى‌کنیم که بیشتر اصحاب و یاران پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله، افراد وارسته و پاکى بودند، ولى اینکه ما یک حکم کلّى کنیم و همه را با تقوا و عادل دانسته و حقّ هرگونه انتقاد را نسبت به اعمال آن‌ها از همه بگیریم، واقعاً بسیار حیرت‌ انگیز است. البته عبدالحمید خلاف نظر اهل‌سنت که همه صحابه را عادل می‌دانند، گفته است: ما صحابه را معصوم نمی‌دانیم، تا مورد انتقاد قرار نگیرد که قرآن به برخی صحابه، فاسق اطلاق کرده و عده‌ای را منافق می‌نامد. 

خداوند در آيه 6 سوره حجرات یکى از صحابه را با عنوان «فاسق» معرفى کرده و می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‏ ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ»؛[2] «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! اگر شخص فاسقى، خبرى براى شما بياورد، درباره آن تحقيق كنيد؛ مبادا از روى نادانى، به گروهى آسيب برسانيد و از كرده خود پشيمان شويد». مفسران، مصداق و شأن نزول آیه را درباره «وليد بن عُقبه» می‌دانند که پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، او را با گروهى براى جمع‌ آورى زكات طايفه «بنى مصطلق» فرستاد؛ وليد برگشت و گفت: اين‌ها آماده زكات نيستند و بر ضدّ اسلام قيام كرده‌اند. گروهى از مسلمانان، حرف وليد را باور كرده و آماده پيكار با آن‏ طايفه سركش شدند؛ آيه شريفه سوره حجرات، نازل شد و به مسلمانان هشدار داد كه اگر يک فرد فاسق خبرى آورد، تحقيق كنيد؛ مبادا گروهى را به خاطر آن خبر فاسق گرفتار سازيد و ضربه‌اى بر آن‌ها وارد كنيد و بعد هم پشيمان شويد؛ اتّفاقاً بعد از تحقيق معلوم شد طايفه بنى مصطلق، طايفه مؤمنى بوده و به استقبال وليد آمده بودند، نه براى قيام علیه اسلام و وليد که از قبل با آن‌ها دشمنی داشت، برگشت و آن خبر نادرست را خدمت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله عرض كرد.

وليد که صحابه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بود، توسط خداوند فاسق خوانده شده؛ یعنی می‌شود کسی محضر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را درک کرده باشد، ولی خداوند او را فاسق بداند و هیچ عفوی را نیز نسبت به او بیان نکرده باشد. در آیه دیگری از قرآن، خداوند برخی از صحابه را این‌گونه توصیف می‌کند: «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْها رَضُوا وَ إِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْها إِذا هُمْ يَسْخَطُونَ»؛[3] «در ميان آن‌ها كسانى هستند كه در تقسيم غنايم به تو خرده مى‌گيرند؛ اگر سهمى از آن، به آن‌ها داده شود، راضى مى‌شوند و اگر داده نشود، خشم مى‌گيرند». این آیه هم در زمانی نازل شد که برخی از صحابه، هنگام تقسیم زکات به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله اعتراض کردند؛ آیا این افراد عادل‌اند یا به تعبیر عبدالحمید، اگر لغزشی هم کرده باشند، سریعاً مورد عفو خدا قرار گرفته‌اند؟ در کدام آیه خداوند، از بخشش آنان سخن گفته و یا گناهان و لغزش‌های آنان پس از پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله چه حکمی پیدا می‌کند؟

اعتقاد صحیح آن است که در کنار صحابه مخلص و پاکدامن، عده‌ای از صحابه، منافق و فاسق و دنیا طلب بودند و با پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز در مواقع گوناگون، همراهی می‌کردند؛ اصلاح نشدن آن‌ها در مصاحبت با پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از مهارت حضرت نمی‌کاهد، بلکه آنان قابلیت کسب فیض از نبی خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را نداشتند.

پی‌نوشت:
[1]. سخنان عبدالحمید در 10 فروردین 1403.
[2]. سوره حجرات، آیه 6.
[3]. سوره توبه، آیه 58.