پايگاه جامع فرق، اديان و مذاهب_ با مقایسه‌ای اجمالی می‌توان مدعی شد که در آموزه‌های هیچ مکتب و دینی مانند اسلام، تا این اندازه بر وحدت، هم‌دلی، هم‌کاری، و راه‌های به دست آمدن آن، و نیز پرهیز از اختلاف، دو دستگی، تفرقه و پیامدهای زشت آن تاکید نشده است. تا جائی که گفته‌اند: «بنی الاسلام علی کلمتین: کلمة التوحید و توحید الکلمة (اسلام بر دو پایه استوار گردیده است یکتاپرستی و یکپارچگی)». وحدت و یکپارچگی در فرهنگ اسلامی، از چنان جایگاه بالائی برخوردار است که برخی ضرورت آن را با استناد به قرآن، امری فطری و لازمه فطرت دست‌ نخورده انسان تلقی می‌کنند.

قرآن مجید، امت اسلامی را به‌عنوان «امتی واحد» می‌ستاید: «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ [انبياء/92] اين شريعت شماست، شريعتى يگانه. و من پروردگار شمايم، مرا بپرستيد.» آن را متشکل از مردمی نمونه و الگو می‌داند که بر گرد ایمان به خدا جمع شده‌اند: «وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهيدا [بقره/143] آرى چنين است كه شما را بهترين امّت‌ها گردانيديم تا بر مردمان گواه باشيد و پيامبر بر شما گواه باشد» و حتی فرا‌تر از این، همه انسان‌ها را با همه گوناگونی‌هایشان، دارای اصلی واحد و مشترک می‌داند. قرآن علاوه بر دستور به اخوت و برادری و دعوت به تعاون بر نیکی و تقوا، اتحاد و همدلی را از نعمت‌هایی می‌داند که به‌ واسطه پذیرش اسلام و رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به جامعه اسلامی در عصر آن حضرت هديه شده است: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُم.‏[آل عمران/103] و همگان دست در ريسمان خدا زنيد و پراكنده مشويد و از نعمتى كه خدا بر شما ارزانى داشته است ياد كنيد».

قرآن بر وحدت ایمانی و اجتماعی مسلمانان را، می‌توان در تعابیر و واژگانی همچون «واعتصموا»، «اصلحوا ذات بینکم»، «تعاونوا»، «السلم»، «اصلاح»، «اصلاح ذات البین»، «الف بین قلوبکم»، «امة واحداة»، «امة وسطا»، «حزب الله»، «صراط مستقیم»، «صبغة الله»، «مودة» و «اخوه» مشاهده نمود. همچنین قرآن جلوگیری از دشمنی، حقد، کینه و خصومت بین افراد و گروه‌ها و نفی مِراء، جدال و دشمنی در امور فکری را، سرلوحه آموزه‌های خود قرار داده است. این مهم، علاوه بر قرآن، روایات اسلامی نیز مورد ملاحظه جدی قرارگرفته است.

قرآن مجید به‌عنوان متقن‌ترین سند اسلام، اختلاف و تفرقه در جامعه را از «نغمه‌های شیطان» و یکی از عوامل اصلی کشتار‌ها می‌داند: «قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى‏ أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ يُذيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآياتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ.[انعام/65] بگو او قادر بر آن هست كه از فراز سرتان يا از زير پاهايتان عذابى بر شما بفرستد، يا شما را گروه گروه درهم افكند و خشم و كينه گروهى را به گروه ديگر بچشاند. بنگر كه آيات را چگونه گوناگون بيان می‌‏كنيم. باشد كه به فهم دريابند». قرآن مجید، عداوت و کینه را به‌عنوان یکی از مکافات‌های فراموشی خدا و گناه و طغیان برشمرده است. و ضمن نهی شدید از تنازع و دشمنی، آن را عملی شیطانی می‌داند و رفع آن را، یکی از اهداف مهم بعثت برمی‌شمارد. از نظر این کتاب آسمانی، یکی از عوامل اصلی هلاکت امت‌های گذشته، گرفتاری آنان به تفرقه و پراکنده شدن جامعه بود. نزاع و دودستگی، حاصلی جز عقب‌افتادگی، تشتت، و سست شدن پایه‌های جامعه ندارد. [شوری/۱۳؛ آل عمران/۶۴؛ انفال/۴۶]

خلاصه مطلب اینکه قرآن کریم تاکید بسیار فراوانی بر همكاری و همدلی بین برادران دینی و بین مسلمین جهان دارد. عناوینی همچون حرمت غیبت، حرمت دروغگوئی، حرمت قطع صله ارحام، حرمت تهمت، حرمت عمل به ظن و گمان، و غیره... و همچنین از طرف دیگر وجوب صله ارحام، تاکید بر عبادات جمعی همچون شرکت در نمازهای جمعه و جماعات، انجام فریضه حج، قبله واحد، و غیره وغيره... همه و همه به خاطر این است که دل مؤمنین و مسلمین هرچه بیشتر به هم  نزدیک شوند و از تفرقه و پراکندگی بپرهیزند.