پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ تحریف معنوی[1] یکی از مهم‌ترین تحریفاتی است که می‌توان در حق معارف عاشورایی تصور کرد و این نوع تحریف شامل موارد و مصادیق متعددی می‌شود؛ از آن جمله می‌توان به پرداختن بیش از حد به بحث مظلومیت، عشق و ابتلاء اشاره کرد. متصوفه تلاش داشته‌اند که تمام حوادث عالم را با دید عشق و ابتلاء تفسیر کنند و به این خاطر در هنگام مواجهه با حادثه عاشورا نیز این حادثه را از زاویه ابتلاء و عشق مورد بررسی قرار داده‌اند و هدف امام حسین علیه‌السلام از قیام را، رسیدن به مقام قرب و لقای محبوب و معشوق دانسته‌اند که از آن به «شهادت عرفانی» یاد می‌کنند.

 برای اینکه نادرستی تحلیل متصوفه برای ما روشن شود، بهتر است که اهداف امام حسین علیه‌السلام از این قیام بزرگ، از زبان حضرات معصومین علیهم‌السلام بیان شود .

۱). اصلاح امت رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله

 امام حسین علیه‌السلام در وصیت‌نامه‌ای که هنگام خروج از مدینه و در زمان وداع با برادرش محمد بن حنفیه برای وی نوشت، هدف از حرکت خویش را چنین بازگو کرد: «من نه از روی سرمستی و گستاخی و نه برای فساد و ستمگری حرکت کردم؛ بلکه تنها برای طلب اصلاح در امت جدم حرکت کردم».[2]

۲). اقامه نماز و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر

در زیارت‌ نامه‌هایی که درباره اباعبدالله الحسین علیه‌السلام از زبان حضرات معصومین علیهم‌السلام نقل شده، اهدافی همچون اقامه نماز و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را برای قیام حضرت بیان کرده‌اند، به عنوان مثال شیخ کلینی در زیارت‌ نامه‌ای از امام هادی علیه‌السّلام نقل کرده: «ای اباعبدالله... گواهی می‌دهم که تو نماز را به پا داشتی و زکات دادی و امربه‌معروف نهی‌ازمنکر کردی».[3]

۳). مبارزه با بدعت و احیاء سنت
 امام حسین علیه‌السلام در نامه‌ای که برای دعوت از بزرگان بصره برای همیاری و همراهی با خود نوشته، علت و هدف نهضت خویش را چنین بیان می‌کند: «من شما را به کتاب خدا و سنت پیامبرش می‌خوانم. همانا سنت پیامبر از بین رفته و بدعت زنده شده است».[4]

۴). نجات مردم از جهالت و سرگردانی

امام صادق علیه‌السلام در زیارت اربعین، هدف از نهضت حسینی را نجات مردم از جهالت و سرگردانی گمراهی بیان می‌فرماید: «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلَالَة»؛[5] «حسین بن علی علیهماالسلام جان خویش را در راه تو (خدا) فدا کرد تا بندگانت را از بی‌خبری و سرگردانی گمراهی نجات دهد».

پس طبق روایات حضرات معصومین علیهم‌السلام، امام حسین علیه‌السلام اهدافی همچون اصلاح امت، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، مبارزه با بدعت و نجات مردم از جهالت داشته؛ ولی بر اساس اندیشه متصوفه تمام این اهداف به فراموشی سپرده می‌شود و امام حسین علیه‌السلام فقط برای رسید به محبوب در این مسیر قدم گذاشته است.

یکی از محققین در این زمینه می‌نویسد: «بسیاری از عرفا و صوفیان در برداشت و قرائت خویش از قیام سترگ و عبرت‌آموز عاشورا، تنها به بعد عاشقانه و ابتلایی آن پرداخته‌اند و به ابعاد انسانی و دینی و اهداف سترگ این قیام و دیگر جنبه‌های الگوپذیری از این واقعه توجه نکرده یا نخواسته‌اند توجه کنند. از این رو بر اساس این قرائت، امام حسین علیه‌السلام دیگر آن امامی نیست که به انگیزه ستم‌ستیزی و رویارویی با طاغوت عصر خویش و اصلاح امت جدش قیام کرده است؛ بلکه عارفی شوریده و عاشقی پاک‌ باخته است که - بدون توجه به اوضاع حاکم بر جامعه... در اندیشه رسیدن به برترین مقام قرب و لقای محبوب و معشوق خویش است».[6]

 پی‌نوشت:
 [1]. تحریف معنوی یعنی منحرف‌کردن روح و معنی یک جمله یا یک حادثه، و چون بحث در اطراف حادثه است پس تحریف معنوی یک حادثه یعنی اینکه علل و انگیزه‌ها و همچنین هدف و منظورهای آن حادثه را چیز دیگر غیر از آنچه هست معرفی کنیم.
 [2]. خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل‌الحسین، تحقیق محمد سماوی، انوار الهدی، چاپ دوم، 1381ش، ج۱، ص۲۷۳.
 [3]. کلینی، محمد بن یعقوب، الفروع من الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الإسلامی، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج۴، ص۵۷۸.
 [4]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ج۴، ص۲۶۶.
 [5]. طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چ چهارم، ۱۴۰۷ ق ج ۶؛ ص ۱۱۳.
 [6]. رنجبر، محسن، جریان‌شناسی تاریخی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورا از صفویه تا مشروطه (با تأکید بر مقاتل)، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چ دوم، پاییز ۱۳۹۲، ص ۲۴۶.