پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عاشورا در فرهنگ اهل‌بیت علیهم‌السلام روز حزن و اندوه بوده و این حزن در سیره آن بزرگواران نمود بسیاری داشته است که  مستمراً به شیعیان خود دستور به برگزار مراسم عزاداری می‌دادند، ولی در بین بزرگان طرفدار تصوف، افرادی وجود داشتند که روز عاشورا را روز خوشحالی و شادمانی دانسته‌اند. بعضی از منسوبین به آنها تلاش کرده‌اند، این حالات آنها را توجیه کرده و همسو با حالات حضرات معصومین علیهم‌السلام نشان بدهند.

محمدحسن وکیلی در راستای توجیه حالات وجد و سرور «جلال‌الدین محمد بلخی(مولوی)» و «سیدهاشم حداد» در روز عاشورا مقاله‌ای نوشته و در توجیه این مسئله می‌نویسد: «حقیقت امر این است که ما در روایات أئمه علیهم‌السلام، در صفات مؤمنین واقعی و شیعیان حقیقی با یک قاعده کلی مواجه هستیم. فرموده‌اند یکی از صفات شیعه این است که: یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا... به طور کلی معیار سرور و حزن در انسان، علائق و گرایش‌های وی می‌باشد. شیعه که پیرو و دنباله‌رو أئمه علیهم‌السلام است، چون در مسیر دین تربیت می‌شود، تمایلات و کشش‌هایش با امامان و موالیش هماهنگ می‌شود و در نتیجه از هرآنچه ایشان مسرور یا محزون می‌شوند، شیعه نیز مسرور و محزون می‌گردد. این یک قانون و کبرای کلّی در شناخت شیعیان واقعی است که وظیفه و دستورالعمل سائر شیعیان را نیز مشخص می‌کند. از طرفی وقتی به واقعه عاشورا نظر می‌کنیم، می‌بینیم واقعه عاشورا آمیخته‌ای از حزن و سرور است؛ یعنی از سوئی نهایت سرور و شادمانی اهل‌بیت علیهم‌السلام در عاشورا متحقّق می‌شود، و از سوئی عمیق‌ترین مصائب و دردناک‌ترین حادثه‌ها در این ایام اتّفاق افتاده است». [2]

جناب آقای وکیلی بیان داشته است که ما وظیفه داریم در شادی‌های حضرات معصومین علیهم‌السلام شاد باشیم و از طرف دیگر روز عاشورا، روز نهایت سرور اهل‌بیت علیهم‌السلام بوده، پس نتیجه این می‌شود که سرور در این روز اشکالی ندارد و حالات صوفیانی؛ مثل جلال‌الدین بلخی(مولوی) بر اساس قاعده بوده و نباید او و دیگرانی که حالاتی همچون او داشته‌اند را مذمت کرد.

در پاسخ به جناب آقای وکیلی باید متذکر چند نکته اساسی شد: نکته اول این است که ما نیز این قاعده کلی که ایشان بیان داشته‌اند را می‌پذیریم و طبق این قاعده باید خوشحالی و ناراحتی خود را با حضرات معصومین علیهم‌السلام تنظیم کنیم، اما این استدلال آقای وکیلی از چند جهت مخدوش است که به صورت مختصر بیان خواهد شد.

وی مدعی است که نهایت سرور اهل‌بیت علیهم‌السلام در این روز تحقق پیدا کرده، درحالی که سیره مستمره حضرات معصومین علیهم‌السلام در روز عاشورا، حزن و اندوه بوده است. روایات متعددی از شیعه [3] و اهل‌سنت [4] نقل شده است که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در هنگام تولد امام حسین علیه‌السلام گریه بر شهادت ایشان داشته‌اند.

همچنین روایات صحیح و متعددی در باب گریه حضرت امیرالمؤمنین [5]، حضرت زهرا [6] و سایر حضرات معصومین علیهم‌السلام بر امام حسین علیه‌السلام و همچنین عزاداری ایشان بر مصائب آن حضرت در ایام محرم؛ خصوصاً روز عاشورا نقل شده که برای هیچ شخص منصف و عاقلی جایی باقی نمی‌گذارد که ادعا کند سیره اهل بیت علیهم‌السلام سرور و خوشحالی در روز عاشورا بوده است!!!

به عنوان نمونه می‌توان به عزاداری و گریه امام‌ زمان عجّل‌الله‌فرجه‌ اشاره کرد که می‌فرمایند: «فَلَئِنْ أَخَّرَتْنِی الدُّهُورُ… فَلَأَنْدُبَنَّکَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً، وَ لَأَبْکِیَنَّ عَلَیْکَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً»؛ [7] «اگرچه زمانه مرا به تأخیر انداخت... (در عوض) صبح و شام بر تو مویِه می‌کنم، و به جای اشک برای تو خون گریه می‌کنم». با سیری در روایات، این مطلب روشن می‌شود که سیره حضرات معصومین علیهم‌السلام در مورد شهادت امام حسین علیه‌السلام، حزن و اندوه در روز عاشورا و عزاداری بر مصائب ایشان بوده و اشاره‌ای به شادی و سرور ایشان در این روز نشده است.  

پی‌نوشت:
[1]. مولانا جلال‌الدین محمد بلخی (مولوی)، مثنوی معنوی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، اول، ۱۳۷۳، ص ۸۴۶؛ سید محمدحسین تهرانی، روح مجرد، ص ۷۸ .
[2]. وکیلی، محمدحسن، جزوه عاشورا روز حزن یا سرور سیدالشهدا علیه‌السلام، سه‌شنبه، ۴ محرم ۱۴۳۶، ص ۴ و ۵.
[3]. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، منشورات جهان، ج ۲، ص ۲۶.
[4]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج ۵، ص ۱۰۲.
[5]. صدوق، محمدبن حسن، الامالی، چ اول، مؤسسة البعثة، قم، ۱۴۱۷ ه. ق، ج۱، ص۶۹۴- ۶۹۵ .
[6]. همان، کمال‌الدین و تمام النّعمة، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۱، ص۲۸۲.
[7]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چ اول، ۱۴۱۹ ق، ص ۵۰۱.