پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از مسائل اختلافی بین مخالفین و طرفداران ابن عربی،  شخصیت و مذهب او بوده است، به‌گونه‌ای که بعضی مخالفینش او را «ممیت‌الدین» نامگذاری کرده و در مقابل آنها طرفدارانش به او لقب «محی‌الدین» داده‌اند؛ هر گروه نیز تلاش کرده‌اند که با بیان قرائنی از آثار ابن عربی، سخنان خود را در مورد او اثبات کنند.

مدافعین ابن عربی برای اثبات تشیع او به کتابی به نام «مناقب»  که حاوی صلوات بر حضرات معصومین علیهم‌السلام است استناد کرده‌اند. سید محمدحسین طهرانی یکی ازاین افراد است که انتساب کتاب مناقب به ابن عربی را قبول داشته و با استفاده از تعابیری؛ همچون «صلوات محیی‌الدین بر حضرت صدّیقه کبری سلام‌الله‌علیها»[1]، «صلوات محیی الدّین عربی بر امیرالمؤمنین علیه‌السلام»  [2]، «صلوات محیی الدّین بر رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم»  [3] این کتاب را  به ابن عربی نسبت داده و این امر نشانگر دیدگاه سید محمدحسین طهرانی مبنی بر تأیید تألیف این کتاب توسط ابن عربی است.

این در حالی است که ایشان و دیگر طرفداران ابن عربی، هیچ‌گونه دلیلی بر انتساب این کتاب به ابن عربی بیان نکرده‌اند و حال آنکه قرائنی برخلاف دیدگاه آنها وجود دارد؛ از جمله محمدصالح موسوی خلخالی(شارح کتاب مناقب ابن عربی)[4] که دارای  گرایشات عرفانی نیز بوده و اولین کسی است که این کتاب را منسوب به ابن عربی دانسته و برای ترویج آن، اولین شرح را بر این کتاب نوشته، می‌گوید: «مدّت زمانی قبل بر این، یکی از اعاظم ادباء و اجلّه فضلاء دارالخلافه طهران که رشته دوستیش با این بنده محکم و عهد مودّتش مستحکم است، خواهش نمود در شرح مناقب ائمّه اثناعشریّه صلوات‌اللّه‌علیهم‌اجمعین که منسوب به استاد العرفاء و السّالکین محیی‌الدین اعرابی است؛ کتابی برنگارم». [5] گرایشات و دلبستگی او به ابن عربی از متن مقدمه کتاب واضح و روشن است، ولی نکته مهمی که از کلام او برداشت می‌شود، منسوب بودن این کتاب به ابن‌عربی است. نکته قابل تأمل این است که تا حدود دو قرن پیش سخنی از انتساب این کتاب به ابن عربی نبوده است و جالب تر اینکه در مقدمه ناشر کتاب به این مطلب اشاره شده است که از زمان تألیف شرح مناقب ابن عربی توسط محمد صالح خلخالی تا زمان چاپ کتاب در زمان حاضر، مورد توجه علما و محققین قرار نگرفته است؛ لذا عدم اعتبار و عدم انتساب این کتاب به ابن عربی قوت می‌گیرد.

پیرامون این کتاب پژوهش خاصی توسط محققین صورت نگرفته است، فقط مقاله‌ای با نام «فضائل خاتم الانبیاء (ص) در مناقب منسوب به محیی الدین عربی» توسط یکی از محققین صورت گرفته که ایشان نیز کتاب مورد بحث را منسوب به ابن عربی دانسته و در مقاله خویش می‌نویسد: «مناقب ائمهٔ اثنی عشریه منسوب به محیی الدین ابن عربی، مناقب و فضائل خاندان نبوی را با زبانی شیرین به تصویر کشیده است».[6]

در نتیجه باید توجه کرد که محمدصالح موسوی خلخالی اولین کسی بوده که این کتاب را به ابن عربی نسبت داده و دلیل دیگری بر این انتساب وجود ندارد؛ طرفداران ابن عربی، که در مناسبت‌های مختلف به باز نشر مطالب این کتاب در کانالها و کتاب‌هایشان همت کرده‌اند، اما تا امروز هیچ‌کدام از طرفداران، پژوهشی برای اثبات اعتبار این کتاب انجام نداده‌اند؛ زیرا برای آنها نیز روشن است  که انتساب این کتاب به ابن‌عربی در دو قرن اخیر صورت گرفته و راهی برای اثبات این امر وجود ندارد؛ به این خاطر سخنان سید محمدحسین طهرانی و کسانی که همچون ایشان این کتاب را تألیف ابن‌عربی دانسته‌اند و تلاش کرده‌اند تشیع ابن عربی را توسط این کتاب اثبات کنند، سخنی بی‌دلیل بوده و قابل‌اثبات نیست.

پی‌نوشت: 
[1]. علامه سید محمدحسین تهرانی، معادشناسی، انتشارات ملکوت نور قرآن - مشهد، چاپ: یازدهم، ۱۴۲۳ ق، ج ۱۰؛ ص ۶۶.
[2]. همان، ج ۹؛ ص ۴۹۰ .
[3]. همان، ص ۴۲۷ .
[4]. ملا محمدصالح خلخالی (۱۱۷۵ - ۱۰۹۵ ق)، فرزند محمدسعید، از دانشمندان شیعه قرن دوازدهم در حوزه فقه، حکمت و عرفان است. او اهل خلخال بوده و مدفنش نیز همان جاست.
[5]. موسوی خلخالی، صالح، شرح مناقب ابن عربی، کتابخانه خورشید، تهران، 1322ش، چ ۱، مقدمه کتاب، ص ۵.
[6]. دوفصلنامه علمی انسان‌پژوهی دینی، فضائل خاتم الانبیاء (ص) در مناقب منسوب به محیی الدین عربی، سید علی طباطبایی، دوره ۳، شماره ۹ - شماره پیاپی ۹، آذر ۱۳۸۵، ص ۵.