پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عاشورا در فرهنگ اهل‌بیت علیهم‌السلام روز حزن و اندوه بوده و این حزن در سیره آن بزرگواران نمود بسیاری داشته و مستمراً به شیعیان خود دستور به برگزار مراسم عزاداری می‌دادند. امام رضا علیه‌السلام حالات حزن و اندوه پدر بزرگوارشان امام موسی کاظم علیه‌السلام در ایام محرم را این‌گونه توصیف فرموده‌اند: «... روز شهادت حسین علیه‌السلام چشم ما را ریش کرد و اشک ما را روان ساخت و عزیز ما را در زمین کربلا خوار کرد و ما را تا قیامت به گرفتارى و بلا دچار ساخت. اگر کسی خواست گریه کند، بر مانند حسین باید گریه کند. این گریه، گناهان بزرگ را بریزد. سپس فرمود: شیوه پدرم این بود که وقتی محرم می‌‌شد، خنده نداشت و اندوه بر او غالب بود تا روز دهم. روز دهم؛ روز مصیبت و حزن و گریه‌اش بود و می‌‌فرمود در این روز، حسین علیه‌السلام کشته شد».[1]

محمدحسن وکیلی یکی از نویسندگان و از طرفداران مکتب تصوف با تمسک به نظرات بزرگان صوفیه در مقام تحلیل واقعه عاشورا قائل به تفسیری صوفیانه برای روز عاشورا است که این واقعه دارای دو بُعد شادی و عزا بوده و مردم به خاطر دنیاگرا بودن به مصائب ظاهری می پردازند، درحالی خود حضرت شاد هستند و عالم ملکوت خبری از عزا نیست. وی در این باره می‌نویسد: «گروه اول به‌خاطر اُنس با دنیا، از فرح و سرور و شور آن حضرت غافلند، و دسته دوم از شدت توجه به عالم قدس ربوبی و آن روی سکه عاشورا، به مصائب ظاهری حضرت توجه ندارند و در حقیقت از شدت حضور در محضر خداوند متعال از این عالم کثرت غافلند و مقامشان با گروه اول غیر قابل مقایسه است. اتفاقاً در برخی روایات می‌بینیم که ائمه علیهم‌السلام برخی از أصحاب خود را از گریستن و أندوه نهی فرموده‌اند و بر این نکته تأکید نموده‌اند که شهادت گرچه در ظاهر مصیبت است ولی، در واقع نجات و رستگاری است».[2]

ادعای دو بُعدی بودن واقعه عاشورا (بُعد حزن و خوشحالی)، بر خلاف روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام است، چرا که این واقعه تنها دارای بُعد حزن است. آری، اگر این واقعه دارای بُعد مسرّت و خوشحالی باشد باید در عالم ملکوت هم این بُعد وجود داشته باشد؛ اما اهل‌بیت علیهم السلام در روایات بیان داشته‌اند که این حُزن و مصیبت علاوه بر عالم دنیا در عالم ملکوت نیز جاری است.

امام محمدباقر علیه‌السلام در زیارت عاشورا بیان می‌فرمایند که روز عاشورا روز حزن و مصیبت اهل دنیا و اهل آسمانهاست: «أَسْأَلُ اللَّهَ بِحَقِّكُمْ وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكُمْ عِنْدَهُ أَنْ يُعْطِيَنِي بِمُصَابِي بِكُمْ أَفْضَلَ مَا يُعْطِي مُصَاباً بِمُصِيبَتِهِ مُصِيبَةٍ مَا أَعْظَمَهَا وَ أَعْظَمَ رَزِيَّتَهَا فِي الْإِسْلَامِ وَ فِي جَمِيعِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْض»؛[3] «ای اباعبداللّه هر آینه عَزایَت بزرگ و سنگین شد، و مصیبت تو بر ما و بر همه اهل اسلام بس بزرگ گشت و مصیبتت در آسمان‌ها بر همه اهل آسمان سنگین و بزرگ شد».

طبق این روایت، اهل آسمان نیز از مصیبت امام حسین علیه‌السلام حالت حزن دارند، لذا طبق دیدگاه آقای وکیلی اهل آسمان نیز باید همچون شیعیان، غافل باشند؛ در صورتی که ملائکه، گرفتار دنیا نیستند و آنها باید در روز عاشورا همچون متصوفه شادی می‌کردند.

روایتی دیگر بیان کننده این است که ملائکه الهی نیز اهل حزن و گریه بر مصیبت امام حسین علیه‌السلام هستند؛ محمد بن حُمران از امام صادق علیه‌السلام نقل فرموده است: «آنگاه كه امر حسين چنان شد كه فرشتگان به درگاه خداوند والا ناله كردند و گفتند: پروردگارا با حسين برگزيدۀ تو و پسر پيامبرت چنين رفتار مى‌شود؟ امام فرمودند: در اين هنگام خداوند سايۀ قائم عليه‌السلام را به آنان نشان مى‌دهد و مى‌فرمايد: با اين مرد، انتقام او را از ستمكارانش مى‌گيرم».[5]

در نتیجه باید توجه داشت، کلامی که عاشورا را دارای دو بُعد حزن و شادی می‌داند، در توجیه حالت مَسرّت و شادی بعضی از صوفیان در روز عاشورا است؛ اما روایات، بیان‌کننده این مطلب هستند که حادثه عاشورا دارای یک بُعد حزن بوده و حتی ملائکه از این حادثه عزادار هستند و این سخنان صوفیانه مخالف روایات و سیره حضرات معصومین علیهم السلام است.

پی‌نوشت:
[1]. ابن بابويه، محمد بن على، الأمالي، تهران، كتابچى، ششم، 1376ش، ص128.
[2]. وکیلی،محمد حسن ،عاشورا روز حزن یا سرور سیدالشهداء علیه‌السلام.
[3]. طوسى، محمد بن الحسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بيروت، مؤسسة فقه الشيعة، اول، 1411 ق، ج‏2، ص775.
[4]. ابن بابويه، محمد بن على، علل الشرائع، قم، كتاب فروشى داورى، اول، 1385ش، ج‏1 ؛ ص160 .
[5]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، دار الحديث، قم، اول، ق‏،1429، ج‏2 ؛ ص509.