پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_  یکی از چالش‌های جامعه امروز تشیّع انجام اقدامات افراطی است که در قالب جریان‌هایی مانند « تشیّع انگلیسی» بروز و ظهور دارد. مشکل اینجاست که تلقی نادرست از مفهوم «ولایت» و «محبت»، موجب بی‌توجهی و افراط برخی دوستداران اهل‌بیت علیهم‌السلام، در رفتار و گفتار و انجام تکالیف دینی شده است؛ به گونه‌ای که گاه به غلو و افراط و گاه به اباحی‌گری و توجیه ارتکاب معصیت به گمان رفع گناه با حُبّ اهل‌بیت علیهم‌السلام منجر شده است. ازسوی دیگر، نگاه نادرست به اصل «تبرّی» و بیزاری از دشمنان اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز به برخوردهای افراطی و رفتارهای تفرقه‌انگیز و گاه خشونت‌زا می‌انجامد. برای حل این مشکل باید به این پرسش پاسخ داد که شیعه مطلوب و موردنظر اهل‌بیت علیهم‌السلام کیست و اهل‌بیت علیهم‌السلام چه انتظاراتی از شیعه حقیقی دارند؟

اهل‌بیت علیهم‌السلام براى جلوگيرى از دچار شدن پيروانشان به تندروى‌هاى تباهى‌آفرين و افراط‌هاى عزّت سوز، در نهايت صراحت و شدّت و با حساسيّت ويژه‌اى شیعیان را از گرفتار آمدن در دام «غاليان» و «انديشه‌هاى غاليانه» برحذر داشته‌اند و به آنان، نسبت به انديشه‌هايى از این دست، هشدار داده‌اند.

به عنوان مثال حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند:« هَلَكَ فِيَّ رَجُلَانِ، مُحِبٌّ غَالٍ وَ مُبْغِضٌ قَالٍ»؛[1]« به سبب من دو كس به هلاكت رسيدند: يكى، آنكه در دوستى من غلو مى‌كند و ديگر، كسى كه در دشمنى من پاى می‌فشرد.» امام علیه‌السلام در اين گفتار حكيمانه، افراط و تفريط در امر محبت اولياء الله را نكوهش مى‌كند و مى‌فرمايد: «دو كس درباره من هلاک شدند: دوست غلو كننده و دشمن كينه توز»

بى شک محبت اولياء الله از اركان ايمان است و همان سبب پيروى بى قيد و شرط از آنان و در نتيجه سبب نجات در دنيا و آخرت مى‌شود، ولى اگر اين محبت از حد اعتدال تجاوز كند و به شكل غلو در آيد و امام را به مقام نبوت يا الوهيت برساند، به يقين چنين محبتى گمراهى و ضلالت است. همان‌گونه كه اگر محبت محو شود و جاى خود را به عداوت و دشمنى دهد، سبب خروج از ايمان و گمراهى و ضلالت خواهد بود.

امام صادق علیه‌السلام نیز مکرراً و مؤکداً از یاران و پیروان خود خواستند که از مجالست و هم‌نشینی با اهل غلو و افراط خودداری کنند تا احیاناً از عقاید باطل آنان متأثر نشوند و سایر مردم هم با دیدن اصحاب و پیروان ائمه علیهم‌السلام با افراد منحرف، آنان را به آن جریان فاسد منتسب نکنند و هم اینکه اعلامی باشد که ائمه علیهم‌السلام و یارانشان آنان را مورد تأیید قرار نمی‌دهند و از مجالست با آن ها خودداری می‌کنند. در این زمینه نیز روایت‌های متعددی از امام صادق علیه‌السلام وجود دارد.

شگفتا كه امام صادق عليه‌السلام، غاليان، اين مدّعيان «محبّت» و داعيه داران «شيفتگى» به آن بزرگواران را همسنگ فاسقان انگاشته، از اقتدا نمودن به آنان در نماز نهى كرده است. ايشان مى‌فرمايد:« لاتُصَلِّ خَلفَ الغالى، و إن كانَ يَقولُ بِقَولِكَ»؛[2] «پشت سر غالى، نماز مگذار، گر چه به ظاهر، هم نظر تو باشد» این تنها بخشی از کلام ائمه علیهم‌السلام است که شیوه رفتاری ایشان را در مقابله با اهل غلو و افراط نشان می‌دهد.

پی‌نوشت:
[1]. ترجمه و شرح حکمت 117 نهج البلاغه: نکوهش افراط و تفريط در محبت امام.
[2]. محمدي ری شهری،  محمد، اهل بيت عليهم السلام در قرآن و حديث، ص1080. نشر:قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحديث.