پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شیخ ابوالقاسم جنید بغدادی صوفی پرآوازه‌ی قرن دوم و سوم هجری و از صاحب‌نامان صوفیه در بغداد است که از وی با عنوان سیدالطایفه نام می‌برند. او در روش صوفیانه‌اش اعتدال را پیش گرفته بود و از مسافرت‌های زیاد پرهیز داشت؛ به همین دلیل سایرین برای دیدارش به بغداد عزیمت می‌کردند.

رویکرد میانه‌‌روی جنید، او را از شرّ انحرافاتی مانند شطحیات، که بزرگان تصوف را در آن عصر و زمان گرفتار خود کرده بود، محفوظ داشت و او توانست در حادثه‌ی اعدام حسین بن منصور حلاج، جان سالم به در بَرَد و زنده بماند. جنید بغدادی در فقه تابع ابی ثور بود که وی از فقهای اهل سنت در قرن دوم و سوم بوده است. مشرب فقهی ابی ثور به فقه شافعی بسیار نزدیک بوده و همین امر بر تفکرات و نظرات جنید تاثیر بسزایی داشته است.[1] چرا که وی به نسبت سایر بزرگان صوفیه، فردی متشرع و اهل علم بوده است. جنید می‌گوید: «علمنا هذا مقید بالکتاب والسنة، و من لم یحفظ القرآن، و لم یکتب الحدیث لا یُقتدی به فی هذا الامر(ای التصوف)[2]. این علم ما در گرو قرآن و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله است و کسی که حافظ قرآن و روایتگر حدیث نباشد، نمی‌توان در مسیر سیر و سلوک او را مقتدی قرار داد».

اگر این سخن از جنید بغدادی باشد، کُمیت بسیاری از اقطاب صوفیه، خصوصاً فرق امروزی لنگ است، که ایشان حتی از روان‌خوانی قرآن کریم نیز عاجزند! با این شناخت اجمالی و بدون غرض از جنید بغدادی، به ادعای برخی صوفیان می‌پردازیم که وی را از اصحاب خاص امام دهم و یازدهم علیهما السلام دانسته‌اند.
معصوم علیشاه، از جمله صوفیانی است که جنید بغدادی را از اصحاب امام علی النقی علیه السلام معرفی می‌کند و بر این باوراست که جنید از طرف ایشان و بعداً از جانب امام حسن عسکری علیه السلام مامور به ارشاد و دستگیری بوده است.[3] صاحب طرائق می‌گوید، جنید بغدادی همان فردی است که از جانب امام عسکری علیه السلام دستور قتل فارس بن حاتم قزوینی[4] را گرفت و وی را به قتل رسانید. تنها مدرک او برای این ادعا، کتاب تنقیح المقال است که ممقانی در این کتاب از سه نفر به نام جنید یاد کرده است. مقانی در رابطه با جنیدی که فارس بن حاتم، نامی از پدرش ذکر نکرده و از شهر و دیار او اسمی نبرده است. در حالی که جنید بغدادی معروف به سیدالطایفه بوده، ولی ممقانی لقب یا کنیه‌ای از وی را هم نام نمی‌برد که شخصیت جنید روشن گردد.[5]

اشکال دیگری که بر ادعای ارتباط جنید با اهل بیت علیهم السلام و امامان شیعه وارد می‌شود این است که تاریخ مرگ جنید بغدادی را حدود سال 297 یا 298 ذکر کرده‌اند. اما تاریخ وفات جنید قاتل فارس بن حاتم، اوایل غیبت صغری یعنی درحدود سال 260 نوشته‌اند و بین این دو تاریخ بیش از 35 سال اختلاف است. بنابراین نمی‌توان ادعای صوفیان مبنی بر ارتباط بزرگان ایشان با ائمه علیهم السلام را قبول کرد. با نیم‌نگاهی به منابع متقدم صوفیه نیز به این موضوع پی‌ می‌بریم که سران تصوف در قرون اولیه، همگی از اهل سنت و جماعت بوده‌اند.

منابع:

[1]. الاعلام، ج1، ص37
[2]. رساله‌ی قشیریه، ابوالقاسم قشیری، ص72
[3]. طرائق الحقائق، ج2، ص389
[4]. کشّی در رجال خود می گوید: «وی اهل فتنه بود و مردم را فریب می‌داد و آنان را به بدعت دعوت می نمود و سبب فساد و تباهی در میان مردم شده بود. از این رو، ابوالحسن هادی علیه السلام دستور قتل او را صادر کرد و برای قاتل او بهشت را ضمانت نمود. وی در جهت دعاوی باطل خود، پیروانی پیدا کرد و کسانی همچون عبّاس بن صدقه، ابوالعبّاس طرنانی و ابوعبداللّه کندی، معروف به «شاه رئیس»، در جهت اهداف او کار می کردند. همچنین در زمان او بود که افرادی مانند حسن بن محمّد بن بابا، معروف به «ابن بابا قمی» و محمّد بن نصیر نمیری با یکدیگر هم داستان شدند و امام هادی علیه السلام هر سه آن ها را لعن فرمود.»
[5]. به نقل از «دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران»، ص25