نحوه اسلام آوردن ایرانیان شبهه‌ای قدیمی است که هر از چند گاهی در قالب‌های مختلف به جوانان این مرز و بوم تزریق می‌شود. 
دیدگاه‌های مختلفی در مورد نحوه اسلام آوردن ایرانیان وجود دارد ولی نارضایتی مردم ایران از حکومت و بزرگان زرتشت، علت اصلی اشتیاق مردم ایران به دین اسلام ذکر شده است. 
بدون شک اگر دین اسلام ظاهر نمی‏‌شد، دینی که در ایران پذیرفته می‏‌شد، دین زرتشتی نبود، زیرا بزرگان زرتشت مقبولیت خود را از دست داده بودند.[1] البته باید این نکته را ذکر کنیم که اسلام آوردن مردم ایران، به تدریج صورت گرفت و چنین نبود که همه مردم ایران در یک زمان اسلام را پذیرفته باشند. 
مردم ایران، در زمان بعثت و حیات حضرت رسول (صلی الله و علیه و آله و سلم)، به اسلام توجه کردند و به تدریج و با میل و رغبت آن را پذیرفتند. شاهد مثال این موضوع سلمان فارسی است. زیرا اولین شخصی از ایرانیان که اسلام آورد، سلمان فارسی بود. [2] سلمان فارسی یک فرد عادی نبود. او از پیشوایان دینی بود و اسلام آوردن وی به طور طبیعی در دیگر ایرانیان نیز اثر داشت. سلمان، از نظر مقامات معنوی، به‌اندازه‌‏ای بالا رفت که جزو مقرّبان پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آله و سلم) شد؛ به طوری که پیامبر خدا (صلی الله و علیه و آله و سلم) در روایتی فرمود: «خداوند مرا به محبت چهار نفر دستور داده است: علی بن ابی طالب، سلمان فارسی، ابوذر و مقداد». [3]
در حدیث دیگری آمده است: ایمان ده درجه دارد. سلمان در درجه دهم، ابوذر در درجه نهم و مقداد در درجه هشتم آن قرار دارند. [4] سلمان، در حقیقت رهبر مسلمانان ایران در آن زمان بود. 
دومین مسلمان از ایرانیان «باذان بن ساسان» است و پس از باذان بسیاری از ایرانیان ساکن یمن، مسلمان شدند و اسلام این­ها در زمان پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) بود. خود باذان مورد توجه پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آله و سلم) قرار داشت. این ایرانیان در زمان رسول اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلم) با میل و رغبت دین اسلام را پذیرفتند و هیچ‌گونه زور و تهدیدی در کار نبود. 
طبق بررسی‌های محققان و تاریخ‌نویسان، مردم ایران در زمان جنگ اعراب درست در شرایط عقلانی و روانی مساعدی قرار داشتند که زمینه را برای پذیرش گرم اسلام آماده کرده بود. حتی گسترش اسلام در بین زرتشتیان نیز تعجب‎انگیز و غیر عادی نبود؛ زیرا مقام دینی ملی زرتشتی با سقوط خاندان ساسانی که آن را برپای داشته بودند به یک‌باره سقوط نمود و از آن‌جا که نیروی دیگری برای برپا داشتن آن وجود نداشت پیروان آن تغییر دین و پذیرش اسلام را ساده و آسان تلقی کردند. 
با توجه به این حقایق نسبت دادن زوال و نابودی کامل دین زرتشت به اجبار مردم بر تغییر دین و تحمیل اسلام بر مردم به وسیله فاتحین مسلمان مسلماً محال و غیرمنطقی می‎باشد؛ زیرا تعداد افرادی که در روزهای اوّل حکومت اعراب در ایران اسلام را پذیرفتند بسیار زیاد بود، ولی ادامه دین باستانی آنان تا این اواخر و گزارش پذیرش اسلام به طور انفرادی در طول قرون بعد این مطلب را کاملاً تقویت می‎کند که گسترش اسلام هم مسالمت‎آمیز و هم داوطلبانه بود؛ زیرا پس از جنگ قادسیه که در آن ارتش ایران به سرکردگی رستم به کلی متلاشی شد بسیاری از قبایل که در دو طرف فرات زندگی می‎کردند نزد سردار ارتش اسلام آمده و گفتند قبایلی که ابتدا اسلام را پذیرفتند عاقل‎تر از ما بودند اینک که رستم کشته شده است ما نیز دین جدید را می‎پذیریم. [5]

منابع:

[1]تاریخ ایران باستان ص63
[2]الأعلام، زرکلی، ج ۷، ص ۱۹۴. 
[3]بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۹۱، ۳۲۱، ۳۴۶ و ۳۲۶
[4]همان، ص ۳۴۱، ح ۵۲
[5]تاریخ مسعودی، ج ۴، ص ۲۳۸