یکی از دغدغه های اصلی مسلمانان غالبا ترس از جهنم و عذاب ابدی جهنم است؛ این نوید و امیدواری به ما داده شده که غالب انسان ها بعد از سپری کردن مواقف بسیار سخت از رذائل پاک شده و وارد بهشت خواهند شد؛ آخرت چیزی جز ظهور و بروز باطن اعمال انسان نیست، خداوند رحمان کسی را به جهنم نمی برد، اگر کسی جهنمی شد تقصیر خود اوست که شعله های آتش جهنم را درون خود ایجاد کرد و الا خداوند مهربان تر از این است که بخواهد کسی را به جهنم ببرد«إِنَّ الَّذينَ كَفَرُوا لَنْ تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً وَ أُولئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّار» (آل عمران 10) در حقيقت، كسانى كه كفر ورزيدند، اموال و اولادشان چيزى [از عذاب خدا] را از آنان دور نخواهد كرد و آنان خود، هيزم دوزخند.
آیه شریفه به صراحت بیان می کند خود انسان هیزم جهنم است و در حقیقت اشاره به این دارد که عالم آخرت ظهور باطن خود انسان بوده و جدای از انسان نیست؛ به هر صورت خداوند رحمان بندگان خود را برای سوزاندن در جهنم خلق نفرموده، هدف از خلقت بر حسب آیات و روایات مختلف قرب الهی و بندگی خداوند است و خداوند سبحان به بهانه های مختلف انسان را به این سمت هدایت کرده و حتی در عالم برزخ نیز چنین امکانی را قرار داده تا انسان های گناهکار در این عالم تزکیه و وارد بهشت الهی بشوند؛ لذا این امید وجود دارد که انسان های غیر عنود با رحمت خداوند روبرو شده و از آتش جهنم خلاصی یابند .
 خلاصی از جهنم در آخرت چگونه خواهد بود؟ با توجه به آیات و روایات مواقف مختلفی جهت تزکیه انسان از گناهان در عوالم برزخ و آخرت وجود دارد ، خداوند با رحمت رحمانیه‌اش این مواقف را برای پاکی بندگان قرار داده است تا انسان به لقای الهی باریابد .
برخی انسان های مومن که گناهان کمتری دارند خداوند سبحان گناهان وی را با عذاب دنیوی پاک کرده و پاکیزه وارد برزخ می‌شوند اما برخی که گناه بسیار کرده‌اند، در عالم برزخ با فشار قبر و امثال آن پاک می‌شوند اما عده‌ای از انسان‌ها هستند که حتی در عالم برزخ هم از گناه پاک نمی شوند، لذا خداوند سبحان در حشر و در مواقف و عوالم آن، آنان را تزکیه می کند .
امام صادق علیه السلام می فرماید:«كسانی كه حد و كیفر الهی بر آنان لازم آمده است مسلمان فاسقند و در جهنم همیشگی و ابدی نیستند بلكه روزی از جهنم خارج می‌شوند » [1]
توضیح اینکه قیامت (با توجه به روایات) پنجاه موقف دارد و کسانی که در عالم برزخ تزکیه نشده و از گناهان پاک نشده‌اند در این مواقف پنجاهگانه تزکیه و وارد بهشت ابدی می‌شوند .
امام صادق(ع) مى‏فرمايد: «فَحَاسِبُوا أَنْفُسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا عَلَيْهَا فَإِنَّ لِلْقِيَامَةِ خَمْسِينَ مَوْقِفاً كُلُّ مَوْقِفٍ مِقْدَارُهُ أَلْفُ سَنَةٍ» پيش از اينكه حساب شما را محاسبه كنند، از خود حساب بكشيد؛ زيرا قيامت داراى پنجاه ايستگاه است كه هر ايستگاه هزار سال به طول می‌انجامد [2]
ابن مسعود مى‏گويد: ما نزد أمير المؤمنين(ع) نشسته بوديم كه فرمود: «إن فى القيامة لخمسين موقفاً كل موقف ألف سنة فأول موقف خرج من قبره»؛ «در قيامت پنجاه موقف و ايستگاه است كه هر ايستگاه هزار سال به طول مى‏انجامد و نخستين ايستگاه هم بيرون آمدن از قبر است»(3)
این مختص کسانی است که در مسیر صراط مستقیم بوده و نسبت به خدا و رسولش عناد نداشته‌اند ، بر حسب بعضى از روايات کسانی که شرک ورزیده و عناد داشته‌اند این عده جزو خالدین در جهنم هستند و تا ابد در آتش جهنم خواهند سوخت.«سران شرك - كه هيچ اميدى به اصلاح آنها نيست و حساب آنان روشن است - در اين مواقف نمى‏ايستند و به سوى دوزخ برده مى ‏شوند».[4]
«خالِدينَ فيها لا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْظَرُون»(بقره 162) جاودانه در لعنت‌اند و در عذابشان تخفيف داده نشود و لحظه‏اى مهلتشان ندهند.
«وَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَ كَذَّبُواْ بَِايَاتِنَا أُوْلَئكَ أَصْحَابُ النَّارِ خَلِدِينَ فِيهَا  وَ بِئْسَ الْمَصِير» (تغابن 10) و آنان كه كفر ورزيدند و آيات ما را تكذيب كردند اهل آتشند. در آن جاودانه‏اند و جهنم بد سرانجامى است.‏

پی نوشت

[1] بحار الانوار / جلد 8 /ص 40 / حدیث 22 و 23
[2] كافى، ج 8، ص 143
[3] بحار الانوار، ج 7، ص 111
[4] بحار الانوار، ج 7، ص 250 و 260