پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ فرشتگان، موجوداتی بوده که واسطه بین خدا و عالم انسانی هستند و خدا آنها را موکل بر عالم کرده است. متکلمان، آنها را اجسام لطیف و نورانی دانسته که می‌توانند به صورت‌ها و اشکال مختلف در‌آیند.[1] علامه مجلسی این نظر را به همه مسلمانان به جز تعدادی از فلاسفه نسبت داده و اضافه کرده که انبیاء و اوصیاء آنها را می‌دیده‌اند.[2] در روایتی از امام صادق علیه‌السلام، ملائکه از نور آفریده شده‌اند.[3]

واژه ملک ۸۸ بار در قرآن به کار رفته است؛ دو سوره از قرآن، به نام فرشتگان است: سوره 37 قرآن (صافات) و سوره 79 قرآن، (نازعات). امیرالمؤمنین علیه‌السلام در خطبه 91 نهج البلاغه، به خلقت فرشتگان، اقسام، ویژگی‌ها و وظایف آنها پرداخته است.[4] در بحارالانوار بیش از صد حدیث درباره چیستی ملائکه، وظایف آنان، عصمت فرشتگان و اوصاف فرشتگان مقرب، ذکر شده است.[5] دعای سوم صحیفه سجادیه از امام سجاد علیه‌السلام به فرشتگان مقرب خدا اختصاص دارد.[6] طبق روایات، از بیشترین مخلوقات خداوند، ملائکه هستند و احادیث بسیاری، از کثرت آنها سخن گفته‌اند.[7]

در قرآن وظایفی برای فرشتگان ذکر شده است:
- واسطه بودن در نزول وحی (رساندن پیام خدا به پیامبران).[8]
- تدبیر امور عالم، رساندن فیض الهی به مخلوقات.[9]
- استغفار و شفاعت برای مؤمنان و امداد آنان.[10]
- لعن کافران.[11]
- ثبت اعمال بندگان.[12]
- قبض روح انسان‌ها.[13]
- گروهی از فرشتگان همواره به عبادت و تسبیح خدا اشتغال دارند و به کاری دیگر نمی‌پردازند.[14]
- برخی فرشتگان در عالم برزخ، گروهی از آنان در بهشت مستقرند و گروهی نیز نگاهبان جهنم هستند.[15]

نام ۶ فرشته خاص که در قرآن ذکر شده است:
1) جبرئیل، واسطه وحی الهی.[16]
2) میکال (میکائیل)، واسطه رزق الهی.[17]
3) مالک، مأمور دوزخ.[18]
4 و5) هاروت و ماروت باطل کننده ی سحر و جادو.[19]
6) ملک الموت فرشته مرگ.[20] در قرآن کریم نامی از «عزرائیل» به میان نیامده است و این نام در روایات به ملک الموت داده شده است؛ همچنین از «اسرافیل» به صراحت نام برده نشده، ولی در چند آیه، از دمیدن صور هنگام برپا شدن قیامت، سخن به میان آمده است که در روایات، نام اسرافیل، بر این فرشته لقب داده شده است.

پی‌نوشت:
[1]. پیام امام امیرالمومنین، مکارم شیرازی، ج۱، ص۱۶۱.
[2]. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۶، ص۲۰۲-۲۰۳.
[3]. همان، ج۵۸، ص۳۰۶، ح۱۵.
[4]. نهج‌البلاغه، صبحی صالح، ۱۳۷۴، ص۱۲۸-۱۳۱، خطبه ۹۱.
[5]. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۵۶، ص۱۴۴-۳۲۶.
[6]. الصحیفة السجادیة، امام سجاد (ع)، ص۳۶-۴۰.
[7]. البرهان، بحرانی، ج۴، ص۵۳۵.
[8]. سوره نحل، آیه ۲ و ۱۰۲ و سوره عبس، آيه ۱۶.
[9]. سوره نازعات، آيه ۵ و سوره معارج، آيه ۴.
[10]. سوره مؤمن، آيه ۷؛ سوره انبیاء، آيه ۲۸ و سوره آل‌عمران، آیه ۱۲۴ و ۱۲۵.
[11]. سوره بقره، آیه ۱۴۱ و سوره آل‌عمران، آيه ۸۷.
[12]. سوره یونس، آيه ۲۱؛ سوره زخرف، آيه ۸۰ و سوره انفطار، آیه ۱۱.
[13]. سوره انعام، آیه ۶۲ و سوره نساء، آیه ۹۷.
[14]. سوره انبیاء، آيه ۱۹-۲۰.
[15]. سوره نحل، آیه ۲۸ و۳۲؛ سوره زمر، آیه ۷۲؛ سوره انبیاء، آیه ۱۰۳ و سوره مدثر، آيه ۲۰.
[16]. سوره بقره، آیه ۹۸.
[17]. همان.
[18]. سوره زخرف، آیه ۷۷.
[19]. سوره بقره، آیه ۱۰۲.
[20]. سوره سجده، آیه ۱۱.