پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عالمان دینی، طبق روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام در عصر غیبت کبری، سبب نجات اهل ایمان از دام‌های ابلیس هستند؛ همان‌گونه که در روایتی، امام حسن عسکری علیه‌السلام از امام هادی علیه‌السلام نقل می‌فرمایند: «بعد از غیبت قائم ما اگر کسانی از علماء باقی نمانند که مردم را به سوی آن حضرت بخوانند و به ایشان راهنمایی کنند و از دین او با دلائل الهی دفاع کنند و ضعفاء بندگان خدا را از دام‌های شیطان و فاسقان و کمین‌گاه‌های دشمنان اهل‌بیت نجات دهند، هیچ کس نمی‌ماند مگر آن که از دین خدا باز می‌گردد. لیکن این علماء هستند که سررشته قلوب ضعفاء شیعه را با جدیت نگاه می‌دارند، همان‌گونه که ناخدای کشتی، سُکان آن را در چنگ می‌گیرد. تنها اینان نزد خداوند برترینند».[1]

محمد شاکری یکی از مبلغین جریان احمداسماعیل بصری، به خاطر بغض نسبت به عالمان شیعه، تمام فعالیت‌های مهدوی آنها را نادیده گرفته و گفته است: «... مسائل ظهور و روایات مرتبط با آن برای علما و صاحب نظران از ابهام و پیچیدگی خاصی برخوردار بوده است. آنچه از گذشته تا به حال شاهد آن هستیم این است که ... به جای آن (تبیین مسائل مهدوی)، ترجیح داده‌اند صرفاً ناقل اخبار و روایات باشند، بدون اینکه بخواهند در جمع روایات و شرح و تبیین دقیق آن بکوشند. شاهد این کلام را می‌توان در سیره متقدمین از علما پیدا کرد، جایی که امثال شیخ طوسی و صدوق و نعمانی و ابن طاووس و دیگران ترجیح داده‌اند به جای نوشتن کتاب‌هایی در شرح و تبیین ماجرای ظهور، به نقل روایات اکتفا کنند و ابواب مختلفی از روایات مرتبط با مهدی و ظهور را جمع کنند ... دقیقاً علما و قلم به دستان دینی در همان مسئله‌ای که بسیار لازم و ضروری بوده است قلم فرسایی کنند و به بحث و بررسی بپردازند سکوت کرده‌اند و مسائل ظهور را با روایات خامش تنها گذاشته‌اند. البته این (سیره)، به دلیل توجه نداشتن علما به این مسئله نبوده است؛ بلکه علما و بزرگان دین قادر نبودند و نمی‌توانند از مواد خام این مسئله، غذای خوشمزه و خوش طعمی را به کام دین‌داران برسانند».[2]

با تأملی در آثاری که محمد شاکری نام برده‌است، روشن خواهد شد که ایشان با سیر تدوین حدیث در شیعه آشنا نبوده و حتی به کتاب‌های امثال شیخ طوسی و صدوق و نعمانی مراجعه نکرده، تا متوجه شیوه این بزرگواران شود.

علمای شیعه بعد از آغاز غیبت کبری تلاش کردند میراث حدیثی اهل‌بیت علیهم‌السلام را حفظ کنند و برای این کار، از هیچ تلاشی برای حفظ و انتقال احادیث صحیح به نسل‌های آینده، به وسیله‌ی تألیف کتاب‌های حدیثی کوتاهی نکردند. چینش کتاب‌های حدیثی علماء، بر اساس مبانی اعتقادی آنها بوده و نشان‌دهنده‌ی میزان بالای علمیت ایشان دارد. باید دقت کرد که شیوه نگارش کتاب در آن مقطع زمانی، با دسته‌بندی احادیث بوده و مقدمه‌ی آن‌ها نیز جزء نقاط قوت این کتاب‌ها است.

در ادامه، باید چینش مطالب منابع حدیثی مهدویت (که این مبلغ احمداسماعیل بیان کرده) را بررسی کنیم تا روشن شود شبهات زمان مؤلّفین این کتاب‌ها، چه بوده و علما برای نقد آن شبهات، چه تلاشی کرده‌اند.

کتاب كمال الدين و تمام النعمه، شامل مطالبی از جمله: امامت (عصمت، وجوب و شناخت)، غیبت (اثبات و حکمت مشکله با انبیاء)، نقد فرق و پاسخگویی به شبهات آنان (کیسانیه، ناووسیه، واقفیه، زیدیه و خطابیه)، غیبت پیامبران (ادریس، نوح، صالح، موسی و عیسی) است.

غیبت نعمانی شامل مباحثی نظیر: بخش اول: در مورد عهد الهى وجوب حجت، امامت، بخش دوم: در مورد وصيت، تعداد ائمه و نام‌هایشان، ائمه نزد مخالفان و اهل کتاب معرفت امام، صفات امام و بخش سوم: در مورد علل غیبت، غیبت از دید ائمه، مدح زمان غیبت، دو غیبت، صبر در زمان غیبت و بخش چهارم: در مورد نقد فرقه اسماعیلیه و بخش آخر در مورد قائم سنتی از پیامبران است.

کتاب غیبت شیخ طوسی نیز شامل بخش‌های متعددی، از جمله: بخش اول: شامل مباحثی همچون وجوب ریاست، اثبات امامت، بخش دوم شامل غیبت (حکمت، امکان و رد شبهاتی پیرامون آن) و بخش سوم شامل نقد فرق (واقفيه محمدیه، فطحیه، فرقه‌هایی که قائلند امام زمان عجل الله تعالی فرجه زاده نشده است.

در نتیجه باید توجه کرد که علمای شیعه با حفظ مواریث حدیثی امامت و مهدویت، سد محکمی در مقابل جریان‌های انحرافی ایجاد کرده‌اند و به همین خاطر است که مبلغین احمد اسماعیل بصری، درصدد تخریب شخصیت عالمان دینی برآمدند و تلاش آنها را ناچیز می‌شمارند؛ ولی با دقت در ابواب مختلف کتاب‌هایشان، نقش آنها در مقابله با جریان‌های انحرافی، بیش از پیش روشن می‌شود.

پی‌نوشت:
[1]. حسن‌بن‌على عليه‌السلام، التفسير‌المنسوب إلى الإمام‌الحسن‌العسكري عليه‌السلام، مدرسة‌الإمام‌المهدی عجل‌الله‌تعالى‌فرجه، قم، اول، 1409 ق، ص344.
[2]. هفته نامه ظهور زمان،ص12،  محمد شاکری، مروری برنظرات سید محمد صادق روحانی در مهدویت قسمت سوم،