پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ حیدرعلی قلمداران یکی از سران جریان قرآنیون معاصر است که منکر حجیت احادیث بوده و معتقد است که بسیاری از احادیث شیعه بر خلاف اصول عقلی است. وی در این زمینه می‌نویسد: «با رجوع به مدارک اصلی و اساسی تشيع (روایات) به وضوح مشاهده می‌‎شود كه در اين منابع، ائمه (علیهم‌السلام) با صفات و خصوصياتی معرفی شده‌اند كه قرآن حتی برای پيامبران أولوالعزم، يا به عبارت ديگر برای فرستادگانی كه دارای نبوت تشريعی بوده‌اند، قائل نيست، تا چه رسد به انبيائی كه فقط حائز مقام نبوت تبليغی بوده‌اند؟»[1]

ابتدا باید در جواب جناب قلمداران گفته شود که بین مقام امامت و نبوت تفاوتهایی وجود دارد؛ زیرا ممکن است کسی نبی یا رسول باشد، اما فاقد مقام امامت باشد؛ یعنی فاقد مقام پیشوایی باشد و خود امامی دیگر داشته باشد. (نظیر لوط که ابراهیم امام او بود) و یا ممکن است کسی امام باشد، اما فاقد مقام نبوت و رسالت باشد. (نظیر اهل بیت (علیهم‌السلام))
ماده اجتماع در مواردی است که فرد، افزون بر مقام نبوت یا رسالت، دارای مقام امامت نیز باشد؛ چنانکه ابراهیم (علیه‌السلام) چنین بود. امام گرچه از وحی مستقیم و وحی رسالی بهره ندارد، اما به خاطر مسئولیت سنگین هدایت تشریعی و تکوینی، دارای مقامی بالاتر و برتر از دو مقام نبوت و رسالت است.

شاهد این مدعا، آیه شریفه «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ [بقره/۱۲۴] و (به یاد آر) هنگامی که خدا ابراهیم را به اموری امتحان فرمود و او همه را به جای آورد، خدا به او گفت: من تو را به پیشوایی خلق برگزینم، ابراهیم عرض کرد: به فرزندان من چطور؟ فرمود: (اگر شایسته باشند می‌دهم، زیرا) عهد من به مردم ستمکار نخواهد رسید.»
حضرت ابراهيم (علیه‌السلام)، مقام امامت را براى نسل خود نيز درخواست کرد، پاسخ آمد كه اين مقام عهدى است الهى كه به هر كس لايق باشد، عطا مى‌شود. در ميان نسل تو نيز كسانى كه شايستگى داشته باشند، به اين مقام خواهند رسيد. چنانكه پيامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از نسل ابراهيم (علیه‌السلام) است و به اين مقام رسيد، ولى كسانى كه دچار كوچكترين گناه و ستمى شده باشند، لياقت اين مقام را ندارند.[2]

خداوند ابراهیم (علیه‌السلام) را بنده خاصّ خود قرار داد پیش از آنکه پیامبرش قرار دهد و خداوند او را به عنوان نبی انتخاب کرد پیش از آنکه او را رسول خود سازد و او را رسول خود انتخاب کرد پیش از آنکه او را به عنوان خلیل خود برگزیند و او را خلیل خود قرار داد پیش از آنکه او را امام قرار دهد؛ هنگامی که همه این مقامات را جمع کرد، فرمود: من تو را امام مردم قرار دادم، این مقام به قدری در نظر ابراهیم بزرگ جلوه کرد که عرض کرد: خداوندا! از دودمان من نیز امامانی انتخاب کن، فرمود: پیمان من به ستمکاران آنها نمی‌رسد؛ ... یعنی شخص سفیه هرگز امام افراد با تقوا نخواهد شد.[3] مقام امامتی که به ابراهیم (علیه‌السلام) بعد از سربلندی در همه آزمونها بخشیده شد، فوق مقام نبوّت و رسالت بود.

پی‌نوشت:
[1]. قلمداران، حیدر علی، شاه راه اتحاد، ص104.
[2]. محسن قرائتی، تفسیر نور، تهران مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم، ج1، ص197.
[3]. ناصر مکارم شیرازی و جمعی از فضلا، برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم احمد علی بابایی، تهران، دارالکتب اسلامیه، 1386 ش، ج1، ص120.