اسلام چیست و چه تفاوتی با ایمان دارد؟ چرا هر مسلمانی مومن نیست و امتیازی که مومنین دارند چیست؟ برای اولین بار خداوند بلند مرتبه به طور صریح بین اسلام و ایمان تفاوت گذاشت و هر مسلمانی را تسلیم شده ی واقعی ندانست و به ایمان سفارش کرد. پروردگار در سوره ی حجرات می فرماید: قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِکُمْ ...[1] اعراب باديه نشين گفتند : ايمان آورديم، بگو : ايمان نياورده ايد ، بگوييد که تسليم شده ايم ، و هنوز ايمان در دلهايتان داخل نشده است. این آیه ی شریفه به وضوح دایره ی ایمان را از اسلام اخص می کند و همه ی امتیازاتی را که در قرآن بر می شمارد را، مختص مومنین می گرداند.

رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله تفاوتی از لفظ اسلام و ایمان بیان کرده و می فرمایند: الاسلام علانیة و الایمان فی القلب[2] اسلام امر آشکاری است، ولی جای ایمان دل است. با این توضیح ممکن است افرادی از امت اسلام اعمال و مناسک اسلامی را انجام دهند و شاید بر این امر نیز مصر بوده باشند، اما ایمان را در قلب خود جای نداده باشند. قرآن کریم شرط قبولی اعمال را ایمان می داند نه اسلام ظاهری! اعتقاد قلبی به آنچه از طرف خدا و توسط پیامبر آمده و باور داشتن آن سبب رسیدن به درجه ی ایمان خواهد بود. قبول اعمال اسلام و انجام آن و رد سیاست قرآن و ترک آن نشان دهنده ی عدم ایمان است. در همین رابطه قرآن می فرماید: نُؤمِنُ بِبَعضٍ وَ نَكفُرُ بِبَعضٍ[3] به بعضی ایمان می‌آوریم، و بعضی را انکار می کنیم!

بیشتر مسلمین در زمان ما همین رویه را در پیش گرفته و در مساجد و مأذنه ها جز نامی از اسلام نبوده و خبری از ایمان نیست. روزی که قرآن کریم دین را کامل کرد و اسلام را برگزید، آن روز نحوه ی تسلیم شدن در برابر خداوند را بیان کرد و این تسلیم شدن جز قبول ولایت امیرالمومنین علی علیه السلام به خلافت و جانشینی بلافصل رسول الله صلی الله علیه وآله چیزی نبود.

آن روز فرشته ی وحی نازل شد و این آیه ی شریفه را آورد که: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي‏ وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً[4] امروز دين شما را برايتان كامل و نعمت ‏خود را بر شما تمام گردانيدم و اسلام را براى شما [به عنوان] آيينى برگزيدم. می بینیم که قبول مسئله ی ولایت و پذیرش قلبی آن است که دین اسلام را کامل می کند و موجب رضایت باری تعالی می شود. ادعای اسلام برای کسانی که به بعضی از امور اسلام خصوصاً مسئله ی ولایت و جانشینی کافر شده و قبول نکرده اند، بزرگ است و اثبات آن جز با پذیرش این مطلب ممکن نخواهد بود.

بله، گفتن شهادتین احکام ظاهری اسلام را به دنبال دارد، مانند طهارت و نجاست و بعضی امور دیگر که از بحث خارجند. مسئله این است که آن چیزی که باعث نجات از هلاکت و موجب کمال انسان و رسیدن به قرب پروردگار است چیست؟ آیا اقرار لسانی به اسلام است یا تسلیم شدن در برابر همه ی عقاید اسلام که پیامبر صلی الله علیه وآله به آن دستور داده و هدایت نموده اند؟

عدم تردید و دودلی نخستین شرط ایمان از دیدگاه خداوند متعال است. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتابُوا.. [5] مؤمنان واقعى تنها كسانى هستند كه به خدا و رسولش ايمان آورده‏اند، سپس هرگز شك و ريبى به خود راه نداده اند.. مسلمانی که پس از رحلت پیامبر عظیم الشأن اسلام، با آن همه سفارشات و تاکیدات پیامبر صلی الله علیه وآله و جریان غدیر، درباره ی مسئله ی جانشینی پیامبر مردد شد، قطعاً از دایره ی ایمان خارج است.

منبع:

1- سوره ی حجرات آیه 14
2- مجمع البیان، ج 9، ص 138
3- سوره ی نساء آیه 150
4- سوره ی مائده آیه 3
5- سوره ی حجرات آیه 15