پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ ریاضت چیزی نیست که در دین از آن نهی شده باشد. بلکه دین با ریاضت‌هایی مخالف است که از راه‌های غیردینی ثابت شده باشد و شارع مقدس آن را امضاء نکرده است. بنابراین ریاضت مطلقا ممنوع و ناپسند نیست و ریاضت به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود. الف: ریاضت‌های مشروع؛ ب: ریاضت‌های نامشروع.
ریاضت مشروع که از آن به تهذیب و تذکیه نفس یاد می‌کنیم، با عمل به قرآن و متابعت از ائمه هدی(علیهم السلام)، انجام واجبات و مستحبات و دستورهای اخلاقی دینی و ترک محرمات و مکروهات به دست می‌آید و هر راهی جز این خطرناک است و موجب هلاکت ابدی خواهد بود.
اما ریاضت نامشروع که همان ریاضت‌های مرتاضانه و صوفیانه است و آن را از راه مخالفت با شریعت، به وجود آورده و بعضی از باورهایشان را هم از ادیان دیگر مانند مسیحیت و بودایی اخذ نموده‌اند، هیچ ربطی به اسلام ندارد.
عطار در تذکره الاولیاء نقل کرده است:«جنید، شبلی را مامور ساخت که یک سال کبریت‌فروشی و دو سال گدایی کند تا او را معرفت حاصل شود.»[1]
و نیز نقل‌شده است که:«بایزید زاهدی با که از مریدان او بود سفارش به ریاضت نمود و گفت این ساعت برو و موی سر خود بتراش و برهنه شو و پاره گلیمی را لنگ خود ساز و بر سر آن محله‌ای که تو را بهتر بشناسند بنشین و مقداری گردو پیش خود بگذار و کودکان را پیش خود جمع کن و بگو هر که مرا یک قفا بزند یک گردو بدهم و هر که دو قفا بزند دو گردو بدهم و در شهر بگرد تا کودکان سیلی به گردنت بزنند که علاج تو این باشد.»[2]
این نمونه‌ای از ریاضت‌های صوفیان است که برای مریدان خویش سفارش نموده‌اند. این‌گونه اعمال که موجب ضرر در جسم، جان و آبروی انسان می‌گردد، به هیچ وجه مورد تایید اسلام نیست؛ زیرا این اصل کلی در اسلام وجود دارد که هر چیزی که برای جسم انسان ضرر داشته باشد حرام است.[3] و نیز کسی حق ندارد آبروی خود را که در اسلام به آن اهمیت بسیاری داده شده، از بین ببرد.
اسلام اصولا با فکر ریاضت و رهبانیت سخت مبارزه کرده است. از این رو وقتی که عده‌ای از اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه و آله) برای عبادت بهتر و بیشتر و بهره بردن از لذت روحانی، ترک زن و فرزند می‌کردند، روزها روزه می‌گرفتند و شب‌ها عبادت می‌کردند؛ همین که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از کار آن‌ها آگاه شدند، آن‌ها را منع کردند و فرمودند من که پیشوای شما هستم، چنین نیستم.
ولی همین عده از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) اجازه خواستند که برای دور کردن ریشه انحرافات جنسی از وجود خویش، خود را اخته کنند، ولی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) اجازه ندادند و فرمودند در دین اسلام این کارها حرام است.[4]
پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آغاز امر نیز رهبانیت را مورد نکوهش قرار داده بود و عبدالله بن عمروبن عاص را که می‌خواست در تمام سال روزه بگیرد، نهی نمود و نیز عثمان بن مظعون را به خاطر همین امر مورد نکوهش قرار داده و فرمودند:«رهبانیت امت من جهاد آن است.»[5] همچنین در روایتی دیگر درباره عثمان بن مظعون این‌چنین آمده است:« امام صادق (عليه السّلام) فرمود: زن عثمان بن مظعون نزد پيامبر (صلى اللَّه عليه و آله) آمد و گفت: اى رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) عثمان، روزها روزه مى‏گيرد و شبها به نماز مى‏ايستد. پس رسول خدا غضبناك در حالى كه كفش را به زمين مى‏كشيد به سوى عثمان آمد و ديد كه نماز مى‏خواند. عثمان وقتى پيامبر (صلّى اللَّه عليه و آله) را ديد، دست برداشت. پيامبر(صلّى اللَّه عليه و آله) به عثمان فرمود: خداوند مرا براى رهبانيت و گوشه‏گيرى نفرستاده. بلكه مرا به دين حنيف سهل و آسان مبعوث نموده. من روزه مى‏گيرم و نماز مى‏خوانم و با همسرانم هستم پس هر كس فطرت مرا دوست دارد بايد از سنّت من پيروى كند و از سنت من نكاح و ازدواج است.»[6]
قرآن کریم آفرینش زینت‌های دنیا را از لطف‌های خدا نسبت به بندگانش قلمداد کرده و از کسانی که آن را بر خود حرام می کنند سخت انتقاد فرموده است:«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِيَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ[سوره اعراف، آیه 32] [اى پيامبر] بگو زيورهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده و [نيز ] روزي‌هاى پاكيزه را چه كسى حرام گردانيده»
در روایات آمده است که ائمه هدی(علیهم السلام) با استناد به همین آیه شریفه با متصوفه کرارا مباحثه نموده و مرام آنان را باطل دانسته‌اند.[7]
نتیجه این‌که ریاضت‌های سخت و شرم‌آوری که صوفیه با پیروی از ادیان دیگر مانند جوک‌های هندی و زهاد مسیحی بر خود تحمیل می‌کنند، خلاف شرع مقدس اسلام است.

پی‌نوشت:
[1]. عطار فرید الدین، تذکره الاولیاء، دنیای کتاب، تهران، ج 2، صص 161 و 162
[2]. همان، ص 296
[3]. مطهری مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، صدرا، ص 269
[4]. کلینی محمد بن یعقوب، الکافی، دارالاضوا، بیروت، 1413 قمری، ج 6، ص 439
[5]. عمید زنجانی عباس علی، تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، چاپ دوم، دار الکتب اسلامیه، تهران، ۱۳۶۷ شمسی، ص 247؛ زرین‌کوب عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۹۲، ص 4۴
[6]. سيد مهدى حجازى، سيد على رضا حجازى و محمد عيدى خسروشاهى‏، درر الأخبار با ترجمه، دفتر مطاالعات تاريخ و معارف اسلامى‏، قم، 1419 قمری، ص 192
[7]. محمد بن حسین حر عاملی، وسایل الشیعه، موسسه آل البیت، قم، ج 5، ص 16