پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مادها گروهی از مردمان بودند که ادعا می‌شود در قرن 6-7 پیش از میلاد، بر بخش وسیعی از ایران زمین حکومت کردند. با حمله کوروش دوم (مشهور به کوروش کبیر ) به هَگمَتانَه (پایتخت مادها)، این سلسله سقوط کرده؛ هخامنشیان بر جای آنان نشستند.

مادها از آن دسته اقوام و سلسله‌های پادشاهی هستند که جریان باستانگرا به ویژه در غرب ایران به آن بسیار می‌نازد و در ستایش‌های اغراق آمیز و بزرگنمایی‌های حق‌ستیزانه کم نمی‌گذارد.

با وجود اینکه ادعا می‌شود مادها دارای قدرت و شکوه آن چنانی بودند، اما امروزه، اثری از هنر و معماری ماد وجود ندارد. اکنون در موزه‌های دنیا و یا حتی در فضای سایبر، آثار متعددی به مادها نسبت داده می‌شود، آن هم بدون سند، دلیل و مدرک. یعنی بدون اینکه دلیل روشن و سندی آشکار وجود داشته باشد، صرفاً بر اساس حدس و گمان، برخی از آثار باستانی و عتیقه را به مادها نسبت می‌دهند. سبب این رفتار، غالباً سودجویی است.

برای مثال، در 1980 میلادی در خرابه‌های نزدیک شهر همدان (که بدون هیچ دلیل روشنی به مادها نسبت داده می‌شود)، چند مُهر استوانه‌ای مربوط به قرن هشتم و هفتم پیش از میلاد به سبک‌ میان‌رودانی (یعنی بین النهرینی) یافت شد. برخی مدعی شدند که چون این مهرها در همدان پیدا شده و چون همدان (هگمتانه باستان) پایتخت مادها بوده، پس این مُهرها، مربوط به مادها است. در پاسخ می‌گوییم که اولاً همگتانه، پیش از مادها و پس از مادها نیز همچنان وجود داشت. پس نمی‌توان هر چه یافته شد را به مادها نسبت داد. ثانیاً سبک این مُهرها، بین النهرینی است. یعنی بابلی و آشوری است. ثالثاً به راحتی می‌توان گفت که این مُهرها در بین النهرین ساخته شد و تحت عنوان تجارت یا هر چیزی به هگمتانه بُرده شد. پس این مُهرها، هیچ نشانی از هنر راستین مادها نیست. (1)

پیتر کالمایر (Peter Calmeyer) باستان‌شناس خاور نزدیک و ایران شناس نامدار آلمانی در گفتاری شایان توجه می‌نویسد: «علی‌رغم توصیفات هرودوت (مورخ یونانی) از ثروت مادها به ویژه پایتخت مادها: هگمتانه، تاکنون جستجوها برای یافتن آثار درباری و شاهانه، به نتایج قانع‌ کننده‌ای منجر نشده‌ است. حتی گاهی به نظر می‌رسد که جستجو به ایجاد تحریف‌هایی نیز انجامیده‌ است». (2)

دکتر اسکار موسکارلا (Oscar Muscarella) باستان شناس مشهور و از مسئولین ارشد موزه متروپولیتن نیویورک (The Metropolitan Museum of Art) می‌نویسد: «هیچ اثری از هنر و صنعت مادی در پژوهش‌های باستان شناسی کشف نشده است.» (3)

با این حساب، انتساب تمام آثار باستانی به مادها تکذیب و یا نفی می‌شود. درباره مادها، ابهام دیگری هم وجود دارد. از جمله اینکه معنی واژه ماد مشخص نیست (4) و گسترهٔ جغرافیایی ماد هم برای ما ناشناخته است. (5) لذا تمام نقشه‌هایی که از قلمرو ماد ارائه می‌شود، جملگی حدس و گمان است.

پی‌نوشت:

1. بنگرید به: Calmeyer, Peter, "Median Art and Architecture". Encyclopædia Iranica, Vol. 2. p. 565–569.
2. بنگرید به: Calmeyer, Peter, "Median Art and Architecture". Encyclopædia Iranica, Vol. 2. p. 565–569
3. بنگرید به: Muscarella, Oscar White (1987). "Median Art and Medizing Scholarship". Journal of Near Eastern Studies (46), p 112
4. بنگرید به: Diakonoff, I. M. (1985), "Media", The Cambridge History of Iran, vol. 2 (Edited by Ilya Gershevitch ed.), Cambridge, England: Cambridge University Press, p. 57
5. بنگرید به: Dandamayev, M.; Medvedskaya, I. (15 Aug 2006). "MEDIA". Encyclopædia Iranica, 18 December 2012.