پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مدتی است که شایعه‌ای دست به دست در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخد، که متن آن چنین است:

یعقوب لیث صفار یکی از آزادگان و فرماندهان وطن‌پرست ایران بود که در هنگام جنگ با لشکر خلیفه عباسی در دزفول به علت بیماری درگذشت. یعقوب لیث با لشکری جنگید که فرمانده آن لشکر متجاوز، محمد بن جعفر بود و این فرمانده هم در این جنگ کشته شد. اکنون قبر این دو نفر چنان تفاوتی با هم دارد که هر کس که تاریخ نداند و نخوانده باشد گمان می‌کند که یعقوب متجاوز به این کشور بود و محمد بن جعفر مدافع. وای بر نادانی ما... اگر وقت کردید و گذرتان به دزفول افتاد حتما به قبر این دو نفر سر بزنید. قبر محمد بن جعفر در غرب دزفول با شکوه و عظمت خاصی همه روزه پذیرای زائرانی است که اجدادشان را به خاک و خون کشیده و به نوامیسشان تجاوز کرده و در شرق دزفول در مسیر جاده شوشتر قبری مخروبه و دورافتاده، قبری که اکثر مردم شهر او را نمی شناسند وجود دارد. در این قبر یکی از شجاع‌ترین، متعصب ترین و وطن‌پرست‌ترین فرماندهان تاریخ این سرزمین یعقوب لیث صفار آرمیده است. ملتی که تاریخ نمی‌خواند محکوم به فناست...

پاسخ:

این اولین بار نیست که نزدیکان و محبین آل محمد، توسط خنّاسان کینه‌توز مورد هجمه قرار می‌گیرند. این رفتار سابقه‌ای 1400 ساله دارد. از روز نخست، بر سر پیغمبر خاکروبه ریختند، همه گونه فحش و ناسزایی را نثار ایشان کردند. اما همه این رفتارها، تنها باعث رشد اسلام شد. پس از پیامبر نیز بر سر اهل بیت او چه بلاها که نیاوردند. سالیانی دراز، علی و آل علی بر منابر لعن می‌شدند، اما نور خدا خاموش نشد. امروز نیز عده‌ای مزدور و برخی نادان، از نسل همان گرگ‌صفتان، خدشه بر چهره آل الله می‌کشند، غافل از اینکه تنها خود را رسوا می‌سازند. آنچه در متن فوق روشن است، تلاش نویسنده برای سوء استفاده از احساسات وطن‌دوستی مخاطبین است.

شخصیت یعقوب لیث

یعقوب لیث، بر اساس اسناد و مدارک تاریخی و آثار باستانی کشف شده (از قبیل سکه‌ها و...) یک مسلمان راسخ و متعصب بود و شدیداً نسبت به شعائر اسلامی پایبند بود و چهره مذهبی او بسیار پررنگ‌تر از چهره ملی او بود.[1] این در حالی است که جماعت کذابِ باستانگرا، هیچ اشاره‌ای به وجهه مذهبی یعقوب لیث نمی‌کنند.

شخصیت محمد بن جعفر طیار

محمد بن جعفر طیار، برادرزاده حضرت علی (ع) و فرزندِ جعفر طیار (پسرعموی پیغمبر) بود. مادر او اسماء بنت عُمَیس نام داشت. محمد بن جعفر در حبشه (در زمان هجرت مسلمین به آن سرزمین) متولد شد.[2] در روایات تاریخی بیان شده است که وقتی خبر مرگ جعفر بن أبيطالب (جعفر طیار) به پيغمبر رسيد، به خانه او رفت و فرمود فرزندان او را بياوريد، در این هنگام محمد (همین محمد بن جعفر) نزد پیغمبر رسید و حضرت او را بر دامن نشانيد و گفت من دوست او در دنيا و آخرتم و این محمد (محمد بن جعفر) به عمويم أبوطالب شبيه است.[3] منابع تاریخی او را شخصیتی صاحب کرامت و فضیلت دانسته اند.

آیا محمد بن جعفر در فتح شوشتر و یا در مقابل یعقوب لیث کشته شد؟!

برخی از شایعه‌سازان و اشخاص مُغرِض، می‌گویند که محمد بن جعفر طیار، در فتح شوشتر -در زمان عمر بن خطاب- حاضر بود و در همان جنگ هم کشته شد! در پاسخ به این جماعت ناجوانمرد بی‌انصافِ، باید بگوییم که بنا بر اسناد موجود، «محمد بن جعفر طیار» پس از عُمَر، با امّ کلثوم ازدواج کرد.[4] پس نمی‌توان پذیرفت که وی در فتح شوشتر و در جنگ با ایرانیان کشته شده باشد. یعنی او سال‌ها پس از عمر بن خطاب زنده بوده است و در ماجرای مذکور، کشته نشد.[5] همانطور که برخی مورخین، به صراحت کشته شدن محمد بن جعفر در جنگ شوشتر را انکار کرده اند و آن را نظری نادرست دانسته اند.[6] همچنین به فرض حضور او در این جنگ، علت آن انجام وظیفه و ترویج و تعلیم سیره اهل بیت در میان مسلمانان و پرهیز دادن ایشان از رفتارهای ناصحیح بوده است، نه به معنای کشتار و خونریزی. گذشته از همه این سخنان، "برخی" منابع تاریخی گویای این هستند که او در جنگ صفین حاضر بود و شهید شد.[7] همچنین این نکته قابل اهمیت است که یعقوب لیث صفار حدود 200 سال پس از محمد بن جعفر می‌زیست! به این صورت که محمد بن جعفر طیار در قرن اول هجری و یعقوب لیث در قرن سوم هجری زندگی می‌کرد! از همینجا دروغگویی و کم‌عقلی نویسنده شایعه روشن است که دو انسانی که بیش از 2 قرن با یکدیگر فاصله زمانی داشتند را روبروی هم در میدان جنگ قرار داده است! پس اصولاً یعقوب لیث و محمد بن جعفر طیار، ابداً در مقابل هم نبودند.

محمد بن جعفر مدفون در دزفول کیست؟

روشن است که شخصی به نام محمد بن جعفر در حوالی دزفول –که از قدیم در برخی منابع تاریخی شوشتر و دزفول سهواً یک منطقه خوانده می‌شدند- مدفون است و منتسب به سادات است. اما اینکه این شخص، دقیقاً کیست محل اختلاف است. آقابزرگ طهرانی در الذریعة می‌نویسد که این شخص محمد بن جعفر طیار است.[8] لیکن برخی دیگر منابع بر این نظرند که این شخص همان محمد بن جعفر صادق (مشهور به محمد دیباج) است. از جمله می‌خوانیم: «و ذكر الهروي أن (تستر) تحتضن قبر محمد بن جعفر الصادق.‏[9] هِرَوی میگوید که شوشتر دربردارنده قبر محمد بن جعفر صادق (محمد دیباج) است» که این شخص خود به دست بنی عباس کشته شد و البته باز هم در محل دقیق قبر او اختلاف است. در پایان، این محمد بن جعفر هر که بود، اولا از سادات علوی بود که به دلیل کرامات و فضائلشان همواره برای مردم ایران محترم بودند و از همین روی پس از مرگ نیز، تربت مزارشان زیارتگاه مردم مشتاق بود. ثانیاً محمد بن جعفر –هر یک از سادات که باشد- ابداً در مقابل یعقوب لیث قرار نداشت.

چرا برای یعقوب لیث صفار مقبره و بارگاه ساخته نمی‌شود؟

این سؤال را برخی مطرح می‌کنند که چرا نظام جمهوری اسلامی برای یعقوب لیث مقبره نمی‌سازد؟ در پاسخ باید به چند نکته اشاره کنیم. اولاً کسانی که مدعی هستند این مقبره، مربوط به یعقوب لیث است، می‌بایستی اسناد تاریخی بر ادعای خود ارائه کنند. نخست باید اثبات کنند که این مقبره یعقوب لیث است. ثانیاً ما از این عزیزان می‌پرسیم ک چرا حکومت پهلوی برای یعقوب لیث مقبره نساخت؟ ثالثاً اماکن مذهبی و بقاع متبرکه، دارای موقوفات و درآمدهای مردمی هستند. یعنی پایه‌ و اساس هزینه‌ها، از طرف مردم پرداخت می‌شود. پس ساخت بنا و مقبره برای یعقوب لیث، وظیفه کسانی است که یعقوب لیث را انسانی بزرگ و دارای فضیلت می‌دانند. چرا این عزیزان خود قدمی برای آبادانی مقبره یعقوب لیث نمی‌کنند؟ این چنین افرادی به جای نشستن و نِق زدن، باید آستین‌ها را بالا بزنند و برای ساخت یک بنای باشکوه برای یعقوب لیث، به جمع آوری هزینه و تأمین مالی و ارائه اسناد علمی و تاریخی و همچنین رایزنی با سازمان میراث فرهنگی اقدام کنند.

پی‌نوشت:

[1]. بنگرید به «مسلمانیِ یعقوب لیث صفار»
[2]. ابن سعد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، انتشارات فرهنگ و انديشه، 1374، ج 8، ص 297 ؛ ابن اثیر الجزری، همان، ج 4، ص 307 ؛ خير الدين الزركلى،همان، ج 6، ص 69 ؛
[3]. باقر شريف قرشى، زندگانى حسن بن على عليهما السلام، ترجمه فخر الدين حجازى‏، تهران: نشر بنیاد بعثت، 1352، ج 1 ص 267
[4]. ابن عبد البر، الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، تحقيق على محمد البجاوى، بيروت، دار الجيل، 1992، ج 3، ص 1367 ؛ ابن اثیر الجزری، اسد الغابة فى معرفة الصحابة، بيروت، دار الفكر، 1989، ج 4، ص 307 ؛ خير الدين الزركلى، الأعلام، بيروت، دار العلم  للملايين، 1989، ج 6، ص 69 ؛  أحمد بن يحيى بن جابر البلاذرى، كتاب جمل من انساب الأشراف، تحقيق سهيل زكار و رياض زركلى، بيروت، دار الفكر، 1996، ج 1، ص 402 ؛ تقى الدين أحمد بن على المقريزى، إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقيق محمد عبدالحميد النميسى، بيروت، دار الكتب العلمية، 1999، ج 5، ص 370 ؛  محمد بن سعد كاتب واقدى، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، انتشارات فرهنگ و انديشه، 1374، ج 8، ص 460 ؛  ابو جعفر محمد بن حبيب بن امية الهاشمى البغدادي، كتاب المحبر، تحقيق ايلزة ليختن شتيتر، بيروت، دار الآفاق الجديدة، ص 53 ؛ علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت، 1404 هجرى قمری، ج 41، ص 91 ؛ ابن شهرآشوب مازندرانى، مناقب آل أبي طالب (ع)، مؤسسه انتشارات علامه قم، 1379 هجرى قمری، ج 3، ص 304 ؛ احمد بن على بن حجر العسقلانى، الإصابة فى تمييز الصحابة، تحقيق عادل احمد عبدالموجود و على محمد معوض، بيروت، دارالكتب العلمية، 1995، ج 6، ص 7؛ شهاب الدین نويرى‏، نهاية الأرب في فنون الأدب‏، قاهره، دارالكتب و الوثائق القومية، 1423 هجری قمری، ج 18، ص 214.
[5]. شیخ محمد تقی تستری، قاموس الرجال، ناشر: مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، ج 9، ص 158.
[6]. احمد بن على بن حجر العسقلانى، الإصابة فى تمييز الصحابة، تحقيق عادل احمد عبدالموجود و على محمد معوض، بيروت، دارالكتب العلمية، 1995، ج 6، ص 7؛
[7]. خير الدين الزركلى،همان، ج 6، ص 69 ؛ ابو الفرج على بن الحسين الأصفهانى، مقاتل الطالبيين، تحقيق سيد احمد صقر، بيروت، دار المعرفة، ص 37 ؛
[8]. آقا بزرگ طهرانى‏، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، قم: نشر اسمعیلیان، ج 3 ص 244
[9]. رحلة ابن بطوطة (سفرنامه ابن بطوطه)، ریاض: اكاديميه المملكه المغربيه‏، 1417 هجری قمری، ج 2، ص 22.