پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در سال ۱۸۷۹ میلادی، یک عراقی آشوری به نام هرمزد رسام (Hormuzd Rassam) که تبعه بریتانیا بود، ادعا کرد یک استوانه در کشور عراق و در خرابه‌های شهر باستانی بابل (بین حلّه و کربلا) یافته است. چند سال بعد، ادعا شد که این استوانه مربوط به کورش دوم (کورش بزرگ) پادشاه هخامنشی است. استوانه‌ای به درازای ۲۳ و پهنای ۱۱ سانتیمتر. این استوانه به زبان و خط اکدی (Akkadian) یا همان بابلی نو نگاشته شده است. و اکنون در موزه بریتانیا  نگهداری می‌شود. اکنون باید پرسید که آیا این استوانه، از جهت تاریخی، قدمت، اصالت و اعتبار دارد؟ یا اینکه جعلی است؟! صدور حکم در این زمینه کمی دشوار است اما اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم باید بگوییم که کفه ترازو جعلی بودن استوانه را نشان می‌دهد. در این زمینه لازم به بیان یک مقدمه است. اگر شخصی تکه‌ای سنگ به شما نشان دهد که روی آن تصویر یک بزغاله کشیده شده باشد، و ادعا کند این نقاشی مربوط به دوران کودکی کورش هخامنشی است. آیا شما باور می‌کنید؟ روشن است که هیچ انسان عاقلی این ادعا را باور نمیکند. مگر اینکه مدعا با سند و مدرک اثبات شود. افراد شیاد و دروغگو، از این قبیل کارها بسیار انجام میدهند و افرادی ساده لوح هم باور می‌کنند. استوانه کورش، حال و روزی این چنین دارد. هرمزد رسام تبعه بریتانیا ناگهان یک استوانه شکسته به دیگران نشان می‌دهد. پس از مدتی این استوانه به کورش هخامنشی نسبت داده می‌شود و این در حالی است که برای اصالت، اعتبار و قدمت این استوانه هیچ گاه سند و یا دلیلی ارائه نشد. بلکه در نقطه مقابل، اسناد، شواهد قرائنی وجود دارد که جعلی بودن استوانه را نشان می‌دهد:

1. تناقض‌گویی هرمزد رسام درباره محل دقیق یافت شدن این استوانه 

کافی است صفحات تاریخ را ورق بزنیم. آنگاه درمی‌یابیم که هیچ گزارش مستندی از روند حفاری و کشف این استوانه وجود ندارد. جز اظهارنظرهای متناقض و پریشان هرمزد رسام! هنگامی که رسام در سال 1879 از این استوانه رونمایی کرد مدعی شد که آن را در عراق، نزدیک کربلا و در تپه عَمران بن علی یافته است. او در نامه‌ای به سرپرست بخش عتیقه‌های موزه بریتانیا، نیز همین ادعا را تکرار کرد.[1] اما او 18 سال بعد مدعی شد که این استوانه را در روستای جمجمة، چند صد متر آن سوتر از تپه عمران یافته است.[2] حال باید پرسید رسام این استوانه در تپه عمران یافته است؟ یا روستای جمجمه؟ میدانیم که در حفاری‌های باستان شناسی حتی سانتی مترها نیز حائز اهمیت هستند. اما رسام در شرح ادعای خود، چند صد متر و بلکه یک کیلومتر دچار تناقض گویی شده است.

خانم آملی کورت (Amélie Kuhrt) نیز با اینکه خود ترجمه‌ای از منشور کورش را در ضمن مقاله «استوانه کورش و سیاست شاهنشاهی هخامنشی» (The Cyrus Cylinder and Achaemenid imperial policy) آورده است،[3] به درستی و تلویحاً در اصالت داشتن این کتیبه تردید می‌کند و اظهار می‌دارد که: «این متن که روی گل نوشته شده، در طی یک حفاری با شیوه‌های متداول پیدا نشده و جزئیات و محل دقیق به دست آمدن آن نامعلوم است».[4]

2. عدم انجام آزمایش‌های باستان‌شناسی از قبیل ترمولومینسانس روی استوانه

 توضیح اینکه در حفاری های باستان شناسی، هنگامی که کتیبه‌های گلی ارزشمند یا سفال‌های باستانی دارای ارزش یافت می‌شود ابتدا آن را مورد آزمایش ترمولومینسانس یا گرماسنجی قرار می‌دهند تا اصالت و قدمت تاریخی آن به دست آمده و معلوم شود که جعلی نیست. اما موزه بریتانیا تاکنون از انجام چنین آزمایشی روی استوانه منسوب به کورش شانه خالی کرده است. سایت اشپیگل آلمان نیز در مقاله ای به قلم ماتیاس شولتس به این فریبکاری موزه بریتانیا و سازمان ملل اعتراض کرده است (بنگرید). 

پی‌نوشت:

[1]. شاهرخ رزمجو، استوانه کورش بزرگ، تهران: نشر فرزان روز، ص 27.
حسین بادامچی، فرمان کورش بزرگ، تهران: نشر نگاه معاصر، 1392، ص 7.
[2]. بنگرید به: Rassam, Hormuzd, Asshur and the land of Nimrod. New York: Rogers, Robert William, 1897, pp 268-267.
[3]. مجله مطالعات عهد عتیق (شماره 25، نوامبر 1983) ص 85، پانویس 12.
[4]. بنگرید به: Kuhrt, Amélie, “The Cyrus Cylinder and Achaemenid imperial policy“, in: Journal for the Study of the Old Testament (GSOT), Sheffield, University of Sheffield. Dept. of Biblical Studies, No. 8, February 1983, pp. 83- 97.