مختصری از پیشنه و ویژگی های اهل حق
یکی از فرقه های فعال در ایران، فرقه موسوم به «اهل حق» می باشد. اگر چه این فرقه دارای شعبات مختلف است و از لحاظ عقیدتی اختلافات بسیاری با هم دارند، اما در برخی اصول با هم مشترک اند
پیشینه اهل حق
شاید نتوان همه اتباع این فرقه را تحت حکم خاصی قلمداد کرد؛ ولی آنچه مسلم است که همه آنها خود را اهل حق می¬دانند. طایفه، یارسان، یارستان و آیین یاری، نام¬های دیگری است که اینان برای خود انتخاب کرده اند. بسیاری از شیعیان اهل این فرقه را علیُُّ اللّهی و شیطان پرست می نامند؛ اما برخی جوانان امروزی آنها، این مسأله را اتهامی به اهل حق می دانند. در اینکه این فرقه چه زمانی تأسیس شده است، اختلافات بسیاری وجود دارد؛ حتی در بین خود اهل حق نیز نظر یکسانی وجود ندارد. برخی از آنها مثل «نعمت الله جیحون آبادی»معتقدند که پایهگذار این فرقه، شخصی به نام نصیر، غلام حضرت علی%، بوده است.[1] برخی دیگر، بنیانگذار این فرقه را شاه خوشین لرستانی(قرن چهارم) می دانند.[2] عده ای بر این عقیده اند که این مسلک از زمانی که خداوند با ارواح آدمیان به محاوره پرداخته و از آنان بر الوهیت خود اقرار گرفته (عالم ذَر یا ألَست)، پیریزی شده است. افراد دیگری هم هستند که به عنوان مؤسس و بنیانگذار این فرقه مطرح میشوند که از جمله آنها بابانائوس، بابا سرهنگ دودانی و بهلول ماهی هستند.
اما آنچه تحقیقات نشان میدهد و در بین خود اهل حق نیز شهرت بیشتری دارد، این است که بنیانگذار این فرقه شخصی به نام «سلطان اسحاق»فرزند شیخ عیسی برزنجی است. سلطان اسحاق که پدرش از اهل تسنن بوده است، بعد از فوت او به دلیل درگیری با برادرانش به نامهای قادر، خِِدِرْ و سَلامت از برزنجه فرار کرد و به اورامان کردستان آمد و در قریه شیخان که هم اکنون جزؤ استان کرمانشاه است، سکنا گزید.[3] او کتاب سرانجام را به کمک یارانش نوشت که دارای شش جزء یا شش بخش است و قوانینی را برای اهل حق مدون نمود.[4] سلطان صهاک، سلطان حقیقت، شاه صاحب کرم و پادشاه از نامهای دیگر سلطان اسحاق میباشد.
تاریخ تولد سلطان اسحاق دقیقاً مشخص نیست. در برخی کتب، سال تولد وی را 612 هجری قمری گفتهاند، ولی قاسم افضلی، رهبر یکی از طوایف اهل حق که در سالهای اخیر فوت شده، در مقاله خود در دائرة المعارف تشیع تولد سلطان را 15ربیع الاوّل سال580 هجری قمری میداند. مادر سلطان اسحاق دایراک خاتون، ملقب به رمزبار میباشد. در دائرة المعارف تشیع محل تولد سلطان، روستایی از توابع برزنجه از توابع شهر زور در استان کرکوک معرفی شده است.[5]
علّت اختلاف سلطان با برادرانش؟
گفته میشود علت اختلاف سلطان با برادرانش، اختلاف بر سر موضوعاتی چون ارث بوده است. برادران سلطان ادعا میکردند که سلطان اسحاق از شیخ عیسی نیست، چرا که شیخ عیسی در زمان ازدواج با دایراک خاتون، پیر مردی فرتوت بوده و احتمال بچهدار شدن دایراک از شیخ عیسی بسیار بعید به نظر میآمد. حتی حسین بیگ، پدر دایراک خاتون هم نسبت به شیخ عیسی و دایراک خاتون بدبین بوده است. [6]
علت گرایش مردم به سلطان اسحاق
در اینکه علّت گرایش مـردم منطقه به سلطان اسحاق چـه بـوده، در تاریخ مختصر آلسلجوق یا تاریخ ابن بی بی آمده است که وی(سلطان اسحاق) شدیداً ریاضت میکشید و با تعویذات، اختلافات زن و شوهر را حل می کرد و در شعبده بازی و ..... ماهر بود.[7] در حال حاضر، یکی از روشهای تبلیغی فرقه اهل حق و رهبران آنها، استفاده از سحر و شعبده است که در مباحث بعدی بدان اشاره خواهد شد.
چگونگی تولد سلطان اسحاق
ادعای اهل حق در مورد جریان تولد رهبرانشان شنیدنی است. شیوه تولد رهبران اهل حق غالباً از راه بکرزایی و از راه دهان همراه با معجزات فراوان صورت گرفته است.[8] سلطان اسحاق هم از این قاعده مستثنا نبوده است. تولد وی بدین شرح است: چند تن از دراویش به طرف کردستان عزم سفر کرده و وارد منزل شیخ عیسی شدند. از وی درخواست ازدواج با دختر حسین بیک جِرد، رئیس قبیله را به نام «دایراک» نمودند. بالاخره بعد از جلب رضایت شیخ _آن هم با اصرار فراوان_ وی به خواستگاری رفت و بعد از کشمکشهای فراوان و نشان دادن معجزات مکرر این ازدواج صورت گرفت و پس از مدتی، شهبازی به زمین آمد و به خانه شیخ عیسی رسید و به دهان دایراک رفت و از راه دهان، سلطان اسحاق به وجود آمد.[9]
بدعتهای مهم سلطان اسحاق
- بنای خاندانها و تأسیس فرقه
_ تأسیس جمخانه
_ روزه سه روزه
_ تعیین پیر و دلیل برای خاندانها
_ دستور سرسپاری به رؤسای خاندانها توسط مریدان
_ دستور پرداخت نذر و نیاز
خاندانهای اهل حق
خاندان های اهل حق، بسیار زیادند و هر کدام معتقدند که خاندان آنها بر حق و اصل است. در برخی از کتب، یازده خاندان جزء خاندان های اهل حق شناخته شده اند. نور علی الهی، یکی از رهبران اهل حق در برهان الحق خاندانهای اصلی را این گونه معرفی میکند:
خاندان شاه ابراهیم
خاندان عالی قلندر
خاندان بابا یادگار
خاندان خاموشی(سید ابوالوفاء)
خاندان میرسور
خاندان سید مصطفي
خاندان حاجی باباعیسی یا حاجی باویسی
خاندانهای دیگری نیز بعداً تشکیل شدهاند که به شرح ذیل میباشند:
خاندان ذوالنوري
آتش بگي (بیگي) یا مشعشعی
خاندان شاه حياس
خاندان حيدري
خاندانهای معروف و رهبران فعلی آنها
1. خاندان حیدری:
رهبر فعلی این فرقه، شخصی است به نام «نصر الدین حیدری»که به جرأت میتوان گفت يكي از سياسيترين رهبران فرقه اهل حق میباشد. او پیشتر در روستای توت شامی گهواره زندگی میکرده است؛ ولی الان در شهر کرمانشاه بسر میبرد. برادر او سام الدین حیدری و پسر عموی او دکتر طهمورث حیدری، بعد از نصر الدین، در منطقه از محبوبیت خاصی برخوردارند.
مناطق محل سکونت مریدان این خاندان: برخی از جمعیت اهل حق شهر کرمانشاه، شهرستان کرند غرب(دالاهو)، بخش گهواره و کوزران و اهل حقهاي شهرستان سرپل ذهاب و روستاهاي قصر شيرين، از مریدان این فرقه میباشند.
2. خاندان آتش بیگی یا مشعشعیها:
رهبر این فرقه، شخصی به نام «نظام الدین مشعشعی»است. او پسری به نام سام الدین دارد که تحصیلکرده فرانسه میباشد. نظام الدین در سالهای اخیر کارهای فرقه را بر عهده پسر خود گذاشته و برای جایگزینی وی زمینه سازی می کند؛ به گونهای که به جرأت میتوان گفت سام الدین بعد از پدر خود مهمترين چهره در اين فرقه محسوب ميشود.
مناطق محل سکونت مریدان این خاندان: کوهدشت و دلفان لرستان، روستای گرهبان هرسين، کنگاور و مناطقی از میاندوآب و اسدآباد و وِندر آباد همدان از جمله مناطق جغرافیایی محل سکونت مریدان این خاندان میباشند.
3. خاندان شاه ابراهیمی:
در سالهای اخیر، شاه ابراهیمیها به دو شعبه منشعب شدند: شاه ابراهیمیهای کرند و شاه ابراهیمیهای صحنه.
رهبر شاه ابراهیمیهای کرند، شخصی به نام «قاسم افضلی»بود که بعد از فوت او، به علت اختلاف در بین گزینههای جانشینی وی، شاه ابراهیمی های کرند نصر الدین حیدری، رهبر خاندان حیدری را به عنوان رهبر خود انتخاب کردند. پس رهبر فعلی آنها نصر الدین حیدری است.
اما رهبر شاه ابراهیمی های صحنه، شخصی به نام «شاه امر الله ابراهیمی»است که محل سکونت وی صحنه کرمانشاه می باشد. نقاط جغرافیایی مریدان: صحنه و توابع، کرند غرب.
4. خاندان مکتبیها (الهیون):
یکی از رهبران بزرگ اهل حق، نور علی الهی است. نام اصلی وی «فتح الله جیحون آبادی»است. او فرزند نعمت الله جیحون آبادی صاحب کتاب شاهنامه حقیقت است. نور علی در سال 1247هـ .ش در روستای جیحون آباد صحنه کرمانشاه به دنیا آمد. او تحصیلکرده بوده و 28 سال در حکومت پهلوی منصب قضاوت را عهده دار بود. نور علی الهی در خصوص حل تعارضات بین اسلام و اهل حق سعی فراوان نموده؛ اما نه تنها موفق نشد، بلکه ادعاهایی مطرح کرد که بعدها، چه از طرف رهبران اهل حق و چه از طرف علمای شیعه، رد شد. از جمله ادعاهای او میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: ادعای تاسیس دین جدید: او در کتاب آثار الحق اظهار داشته است: «درباره روش خودم به نجف رفتم و از علی(ع) پرسیدم. در خواب به من فرمود: دین تو، دین ابداعی است؛ ولی نیک ابداعی است».[10] او همچنین در کتاب آثار الحق، خود را پیامبر معرفی مینماید[11] و یا در جایی دیگر ادعا میکند که مشکل علمی ابن سینا را حل نموده است.[12] از این ادعاهای عجیب و غریب، در آثار او به وفور یافت میشود.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
[1] . شاهنامه حقیقت، ص 68.
[2] . مجموعه رسائل و اشعار اهل حق، ص 31 .
[3] . برهان الحق، ص42-43.
[4] . همان، ص 67-69.
[5] . آثار الحق، ج2 ص 611.
[6] . جهت اطلاع بیشتر ر.ک: دیوان گوره، ص 9.
[7] . پژوهشی دقیق بر اهل حق، به نقل از: تاریخ ابن بی بی، ص23 – 27.
[8] . آشنایی با فرقه اهل حق، ص 37.
[9] . با تلخیص از: آشنایی با فرقه اهل حق، ص37.
[10] . آثار الحق، ج 1 ، ص644 .
[11] . همان، ص644.
[12] . همان.
دیدگاهها
امید
1394/02/12 - 12:41
لینک ثابت
جل الخالق
امید
1394/04/12 - 16:50
لینک ثابت
من یک الحقم چرا به نظر شما
ناشناس
1394/08/09 - 17:05
لینک ثابت
جناب نویسنده یا گرد آورنده
رضا
1394/09/26 - 00:01
لینک ثابت
جون مادرتان ول کنید من از
محمدی زاده
1395/01/05 - 20:12
لینک ثابت
طرح سئوالات جهت پاسخگویی :
سينا
1395/10/27 - 17:12
لینک ثابت
درود بر شما
محمدی زاده
1395/01/05 - 20:14
لینک ثابت
پیام معنوی شیعه امامیه را به
کاتب
1395/05/30 - 17:22
لینک ثابت
با سلام
بی نام
1395/07/18 - 09:26
لینک ثابت
لطفا سر دین جنگ نکنید تمام
سينا
1395/10/27 - 17:16
لینک ثابت
با سلام
سلمات فارسی
1396/01/01 - 00:40
لینک ثابت
اقای محمدی زاده جواب پرسشهایت