پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از اعمالی که معمولاً مسلمانان انجام می‌دهند، تلقین میت است. تلقین، اذکاری حاوی اعتقادات اسلامی است که با آدابی خاص، خطاب به میت خوانده می‌شود. البته تلقینِ اعتقادات، هنگام احتضار و قبل از مرگ نیز مستحب است. تلقین میت، هم قبل از پوشاندن قبر و با تکان دادن جسد و خطاب به او و هم بعد از پوشاندن قبر و هنگام برگشتن تشییع‌کنندگان برای میت خوانده می‌شود. علمای مذاهب فقهی اهل‌سنت بر جواز یا استحباب این عمل اتفاق نظر دارند.[1] حتی از افرادی مانند ابن‌‌قَیّم جوزیه، شاگرد ابن‌تیمیه و مورد احترام برای وهابیت و نیز برخی از بزرگان وهابی مانند شِنقیطی که در مسجد النبی تفسیر قرآن کریم می‌گفت و در دانشگاه اسلامی مدینه منوره و دانشکده عالی قضاء ریاض تدریس می‌کرد نیز جواز تلقین میت نقل شده است.

ابن‌قیم می‌نویسد: «یکی از ادله برای اثبات شنیدن مردگان، تلقین میت است و اگر مرده‌ها نمی‌شنیدند، چنین عملی بی‌فایده بود و این تلقین، عملی است که مسلمانان از قدیم تا این عصر، آن را انجام می‌دهند و از احمد بن حنبل درباره تلقین میت سؤال شده، ایشان نیکو شمرده است و دلیل آن را، عمل مسلمانان اعلام کرده است». در ادامه می‌آورد: «حدیث طبرانی درباره تلقین میت، گرچه ضعیف و ثابت نشده، ولی چون مسلمانان در تمام شهرها و زمان‌ها به تلقین میت عمل کردند و کسی منکر آن نشده است، بر حجیت تلقین میت کافی است و امت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، شرق و غرب را فرا گرفته است و کامل‌ترین امت از حیث عقل هستند و تلقین میت را نیکو شمردند و کسی منکر آن نشده است و سنت اولین است برای آخرین و آخرین باید در این سنت (تلقین میت) به اولین اقتدا کنند. اگر مرده نسبت به تلقین، توانایی شنیدن نداشته باشد، تمام علما باید تلقین میت را قبیح و مستهجن می‌دانستند».[2]

ابن‌قیم در ادامه از سنن ابوداود با سندی که مشکلی ندارد، نقل می‌کند که: «پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر جنازه مردی حاضر شد؛ پس هنگامی که او را دفن کردند، فرمود: برای برادرتان طلب بخشش کنید؛ زیرا او الان مورد سؤال قرار گرفته است (سؤالات شب اول قبر او آغاز شده است)؛ هنگامی که مورد سؤال قرار می‌گیرد، تلقین را نیز می‌شنود و در روایت صحیح دیگری از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است که مرده صدای کفش‌های تشییع کنندگان در هنگام بازگشت را می‌شنود...».[3]

برخی از علمای وهابی معاصر مانند محمد امین شنقیطی که 25 سال پایانی عمر خود را در عربستان سعودی گذراند و در دانشگاه‌های عربستان، تفسیر و برخی کتاب‌های ابن‌تیمیه را تدریس می‌کرد نیز قائل هستند که تلقین میت جایز است؛ شنقیطی پس از نقل کلام ابن‌قیم می‌نویسد: «کسانی که قائل هستند تلقین میت بدعت است دلیلی ندارند؛ در حالی که ابن‌قیم ادله‌ای برای تلقین میت ارائه داده است که عمل مسلمانان در کل زمان‌ها و کل شهرها بدون هیچ انکاری، دلیل بر مشروعیت تلقین میت است. همچنین طبق حدیث صحیح، وقتی میت صدای کفش تشییع کنندگان را می‌شنود، به طریق اولی کلام خود صاحبان کفش را می‌شنود و این استدلال ابن‌قیم، استدلال قوی است». در ادامه می‌آورد: «طبق حدیث صحیح مسلم، میت با بودن زنده‌ها کنار قبرش، انس می‌گیرد».[4]

از این نقل‌ها ثابت می‌گردد که مردگان صدای زنده‌ها را در قبرستان می‌شنوند و برای آنان منفعت دارد؛ مسلمانان تلقین میت را جایز دانسته و به آن عمل می‌کردند، ولی وهابیان معاصر، تلقین میت بعد از دفن را بدعت می‌دانند که با نظر بزرگان خود مانند ابن‌قیم و شنقیطی از شاگردان و پیروان ابن‌تیمیه منافات دارد.

پی‌نوشت:
[1]. «نظر علمای اهل‌سنت (حنفی و مالکی) درباره تلقین میت»
«نظر علمای اهل‌سنت (شافعی و حنبلی) درباره تلقین میت»
[2]. الروح فی الكلام على أرواح الأموات والأحياء بالدلائل من الكتاب والسنة، ابن‌قیم، ص13.
[3]. همان.
[4]. أضواء البيان فی إيضاح القرآن بالقرآن، شنقیطی، ج6، ص138-140.