پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ «حیدرعلی قلمداران»، یکی از قرآنیون شیعی معاصر ایران است که با الهام‌گیری از وهابیت، برخی از اعتقادات شیعه را مردود می‌داند؛ از جمله اشکالات قلمداران بر آموزه‌های شیعی، اشکال بر مسئله زیارت قبور و بنای بر آن است؛ قلمداران در یکی از آثار خودش می‌نویسد: «روایتی از پیامبر نقل شده است که می‌فرماید: قبر مرا عیدگاه قرار ندهید و خانه‌های خود را نیز قبر قرار ندهید و بر من صلوات و سلام فرستید؛ زیرا به تحقیق،  درود شما به من می‌رسد»؛ قلمداران با استناد به این روایت، بر نهی از زیارت قبور تأکید دارد؛[1] بنابراین از دیدگاه قلمداران، حدیث قوی بر نهی از زیارت قبور دلالت دارد و پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله با این حدیث، مردم را از زیارت قبر خود منع کرده است.

در پاسخ به این ادعای قلمداران باید گفت که:

اولاً بر خلاف آنچه برقعی استناد کرده است، روایات زیادی از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله وجود دارد که دلالت بر جواز این عمل دارد.[2]

ثانیاً این روایتی که مورد استناد قلمداران قرار گرفته، با عبارت دیگر هم نقل شده؛ به عنوان مثال، احمد بن حنبل این روایت را با عبارت «قبر من را، بت قرار ندهید»[3] نقل کرده است؛ لذا احتمال دارد، ناقلین روایت، در نقل آن اشتباه کرده باشند و آنچه از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله صادر شده است، عبارت «ولا تجعلوا قبری وثنا» است، نه عبارت «الا تجعلوا قبری عیدا».

ثالثاً این حدیث، حتی بر فرض صحت، دلالت بر نهی از زیارت قبور ندارد؛ زیرا طبق نقل احمد بن حنبل،[4] پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، از بت قرار دادن، سجده کردن برای قبر و قبله قرار دادن و نماز خواندن به سوی قبر شریفشان نهی کرده‌اند و از جمع شدن مسلمانان در کنار قبر و سلام دادن به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله منع نکرده‌اند.

سبکی شافعی در مورد این حدیث، اذعان می‌کند که مقصود پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله این است که برای زیارت قبر من، زمان معین و مشخصی قرار ندهید؛ بلکه هر زمان توانستید به زیارت قبر من بیایید.[5]

طبق نظر خفاجی حنفی، مراد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، نهی از انجام برخی اعمال در کنار قبر او، مانند پوشیدن لباس‌های نو، اظهار زینت، شادی و سرور را که مسلمانان در ایام عید انجام می‌دهند، است.[6]

بنابراین مطابق اذعان عالمان اهل‌سنت، حدیث ذکر شده در مقام نهی مطلق زیارت قبور توسط پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نیست؛ بلکه هدف روایت چیز دیگری است؛ در نتیجه، برداشت قلمداران از سخن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله ناقص و غیرقابل‌ قبول است و جمله پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله ، ناظر به منع زیارت قبور نیست.

پی‌نوشت:
[1]. قلمداران، خرافات وفور در زیارات قبور، ص34-36.
[2]. حاكم نيشابوری، المستدرك على الصحيحين، ج1، ص531. «زَارَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَبْرَ أُمِّهِ فِي أَلْفِ مُقَنَّعٍ، فَلَمْ يُرَ بَاكِيًا أَكْثَرَ مِنْ يَوْمَئِذٍ». هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ».
[3]. أحمد بن محمد بن حنبل، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج12، ص314، شعيب الأرنؤوط، مؤسسة الرسالة «اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْ قَبْرِي وَثَنًا، لَعَنَ اللَّهُ قَوْمًا اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ».
[4]. همان.
[5]. تقی الدين سبكی، شفاء السقام في زياره خير الانام، ص44. «ما یقصد به التحیة کسلام الزائر اذا وصل الی حضرته الشریفه علیه صلی الله علیه و سلم فی حیاته و بعد وفاته و هذا غیر مختص بل عام و لجمع المسلمین...»
[6]. أحمد محمد عمر خفاجی مصری، شهاب الدين، نسيم الرياض فی شرح شفاء القاضی عياض، ج3، ص523.