پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از تهمت‌هایی که از جانب وهابیون به صحابه جلیل‌القدر مولای عالم علی (علیه‌السلام) زده می‌شود، حضور بعضی از افراد شاخص در سپاه امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) همانند جناب مالک اشتر در ماجرای قتل عثمان است.

بخاری در کتاب تاریخ صغیر با وقاهت تمام نسبت به جناب مالک اشتر، صحابی امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)، می‌نویسد: «کنانه، خدمتکار صفیه همسر رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند: هنگامیکه عثمان در خانه‌اش محاصره شده بود، من با صفیه همسر پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در حالیکه سوار بر یک چهارپا بود به جانب خانه عثمان در حرکت بودیم؛ در این هنگام مالک اشتر را دیدیم و او جلوی راه ما را گرفت و نگذاشت تا به خانه عثمان برویم. او به مرکب صفیه ضربه زد تا برگردد. صفیه به من [کنانه] گفت: من را باز گردانید تا این سگ حرمت مرا نشکسته است.»[1]

مفتی‌های وهابی در کتاب‌های خود، قاتلین عثمان را عده‌ای از اراذل و اوباش معرفی می‌کنند. آنان ادعا می‌کنند که یهودیان و مسیحی‌ها و همچنین مجوسی‌های تازه مسلمان شده، برای نابودی اسلام دست به کشتن سومین خلیفه اهل سنت زدند. عبدالعزیز دهلوی صاحب کتاب تحفه اثنا عشریه (متوفای 1239هـ)، از دشمنان قسم‌خورده شیعه، با ادعای این اعتقاد باطل در کتاب خود می‌نویسد: «تعدادی از مردم مصر بر خلیفه سوم خروج کردند و افرادی که در دوران خلافت ابوبکر و عمر، از یهودی‌ها و نصرانی‌ها و مجوسی‌ها مسلمان شده بودند، در قتل عثمان شرکت کردند. هدف آنان از این کار، از بین بردن اسلام بود.»[2]

طبق آنچه بیان شد، وهابیون اعتقاد دارند که قاتل خلیفه سوم، اراذل و اوباشی بودند که به دستور عبدالله بن سبا به مدینه حمله کردند و سبب ایجاد فتنه در میان امت اسلام شدند.
عبدالعزیز دهلوی در این باره به دروغ می‌نویسد: «کلانتر این گروه عبدالله بن سبأ یهودی یمنی صنعانی بود که سال‌ها در یهودیت علم تلبیس و اضلال افراخته و نرد دغا و دغل باخته ...»[3]
از استنادات بی‌سند و اساس دهلوی مشخص می‌شود که هدف او پوشاندن واقعیت و تحریف در تاریخ و عقاید اهل سنت و وهابیت است.

اما در اینجا یک سؤال مهم و اساسی پیش می‌آید؛ چه کسی در قتل عثمان نقش اساسی داشت؟ و گرداننده‌ی این اتفاق مهم چه کسی بوده است؟!
با بررسی در کتب تاریخی و روایی اهل سنت، به سادگی می‌توان فهمید که بعضی از اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در تحریک صحابه و مردم مدینه نقش اساسی را ایفا می‌کردند. کتب تاریخی اهل سنت به عنوان شاهد زنده این واقعه، حقایقی را بیان می‌‌کنند که تمام شبهات و سؤالات را از بین می‌برد.

طبری، مورخ مشهور اهل سنت، از نقش بعضی از صحابه گرانقدر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در نقشه قتل عثمان پرده بر می‌دارد و می‌نویسد: «بعد از آنکه صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دیدند عثمان کارهایی نادرست و خلاف [دین و سنت] انجام می‌دهد و بدعت‌هایی را در دین به وجود آورده؛ صحابه‌ای که در مدینه حضور داشتند به تمام اصحابی که در شهرهای مختلف بودند، نامه نوشتند و گفتند: شما (صحابه) از مدینه بیرون رفتید، برای اینکه در راه خدا جهاد کنید و به دنبال دین پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هستید. در صورتیکه خلیفه شما دین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را رها کرده و آن را فاسد کرده است. به مدینه بیایید و دین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را احیاء کنید و نجات دهید. صحابه از تمام اطراف و اکناف مدینه آمدند تا اینکه عثمان را کشتند.»[4]

همچنین ابن اثیر از نامه نگاری‌های صحابه برای یکدیگر یاد می‌کند و در کتاب خود می‌نویسد: «اگر دنبال جهاد هستید، به مدینه بیایید. چون خلیفه شما عثمان، دین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را از بین برده و نابود کرده است.»[5]
در منابع معتبر تاریخی اهل سنت، ذکر شده است که طلحه به صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نامه نوشت و آنان را برای مقابله به مدینه فراخواند. در این نامه، طلحه تغییر دین به وسیله عثمان و ایجاد بدعت‌های فراوان را عامل فراخوانی آنان اعلام می‌کند.

«از مهاجرین اولین و بقیه اصحاب شورای خلافت به صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و تابعین که در مصر حضور دارید. اما بعد؛ نزد ما به مدینه بیایید و قبل از آنکه خلافت از دست برود و نااهلان [عثمان] آن را از بین ببرند، به فریاد برسید! کتاب خدا را تغییر دادند و سنت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) توسط خلیفه، تغییر کرده است و احکام خلفای قبلی تغییر پیدا کرده است.»[6]

آنچه مشخص است، اشخاصی همانند طلحه و بعضی دیگر از صحابه پی‌گیر فراخوانی صحابه و تابعین به مصر بودند و تغییر دین را از بدعت‌های عثمان می‌دانستند.
اما چند سؤال مهم؛ چرا در این میان، نامی از عبدالله بن سبأ برده نشده است؟! و چرا در منابع قدیمی و معتبر اهل سنت از نقش یهود و نصارا و مجوس در ایجاد فتنه بر علیه عثمان یاد نشده است؟! آیا اجتهاد صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دلیل بر قتل عثمان نیست؟!

شاید کسی شبهه کند، کشتن عثمان امری باطل بود و صحابه‌ای که در انجام این کار شریک بودند و حتی فتوا به انجام این کار دادند، گنهکار هستند و آنان اهل جهنم محسوب می‌شوند.
در پاسخ باید گفت: از منظر اهل سنت، صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، دارای قوه اجتهاد هستند و اگر در موردی به اشتباه اجتهاد کردند، بر آنان هیچ گناهی نیست و خدای رحمان به آنها یک ثواب و پاداش عنایت می‌کند.[7]

پی‌نوشت:

[1]. بخاری، التاریخ الكبیر، دارالفكر، تحقیق: سید هاشم الندوی، ج7، ص237؛ «كنانة مولى صفیة ... هذا الكلب.»
[2]. عبد العزیز دهلوی ، تحفه اثناء عشریه، مکتبه الحدیقه، استانبول- ترکیه 1432هـ، ص8؛ «لقد بغى... الإطاحة بالاسلام.»
[3]. همان، ص8.
[4]. طبری، تاریخ طبری، دار الكتب العلمیة – بیروت، ج2، ص662؛ «لما رأى الناس ... من كل أفق حتى قتلوه.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. ابن اثیر، الكامل فی التاریخ، دار الكتب العلمیة - بیروت - 1415هـ، ج3، ص58؛ «كتب جمع من ... قد أفسده خلیفتكم فأقیموه.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. ابن قتیبة الدینوری، الإمامة والسیاسة، دار الكتب العلمیة - بیروت - 1418هـ، ج1، ص34؛ «فأخرج كتابا فیه ... وأحكام الخلیفتین قد بدلت...» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. ابن حجر عسقلانی، فتح الباری، دار المعرفة – بیروت، ج7، ص409؛ «وان لم یصب ما فی نفس الأمر فهو مخطئ وله أجر واحد.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.

محمدجواد مهریار