دانستنیهایی در مورد جن

عطش دانستن در مورد ناشناخته های خلقت! از فطریات و بدیهیات انسانهاست . اگر این عطش بدرستی درک و جهت دهی نشود ؛ سر از ناکجاآباد در می آورد و چاه را ، به اشتباه راه می پندارد . شاید یکی از ماموریت های انبیاء عظام الهی ، توجه به این خواست بدیهی فطری آدمی بوده است . و در این میان شیادان نیز از این قوه انسان استفاده کرده و او را به برهوت گمراهی می کشانند . یکی از این ناشناخته ها " جن " می باشد .

ما با استفاده از آیات قرآن شریف اطلاعاتی هرچند اجمالی و مختصر در رابطه با این مخلوق خداوند تعالی خدمت بازدیدکنندگان پایگاه جامع فرق و ادیان ارائه می کنیم :

1- وجه تسمیه جن : نام جن 21 بار در قرآن مجید آمده است. جن در لغت به معناى پوشیدگى و پنهانى است و از آتش و یا آمیخته ‏اى از آتش آفریده شده است .

2- تکلیف برای هر دو طایفه انس و جن : سوره های مبارکه الرحمن و ذاریات به این مطلب اشاره دارند :

 فَيَوْمَئِذٍ لَّا يُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ [الرحمن /۳۹]

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ [الذاریات / 56]

3-پیامبران اجنه : از آنجا که این طایفه از مخلوقات مختار و مکلفند پس باید برای اینان هم اسباب هدایت و بیان حق و باطل رسیده باشد و این نکته بدیهی است که عقاب یا ثواب فرع بیان است . در نتیجه بر جنیان هم پیامبرانی نازل شده اند:

 يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتِي وَ يُنْذِرُونَكُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى‏ أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ شَهِدُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كانُوا كافِرِينَ [انعام/130]

1. 4-اجنه و پیامبر اسلام(ص) : در روایات و حتی قرآن دارد که آنها به پیامبر اسلام ، مومن شدند :

قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقالُوا إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً [جن/1]

وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ ... [احقاف/29-32]

1. 5- اقسام جنیان : اجنه نیز مانند انسانها دو دسته اند؛ عده ای مطیع و منقاد و عده ای نیز متمرد و از جنود شیطان .

وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِكَ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَداً ‏[جن/11]

وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُوْلَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَداً ‏[جن/14]

1. 6- به خدمت گرفتن اجنه : این دسته از مخلوقات نیز مانند الباقی خلقت برای خدمت به انسان – اشرف مخلوقات – آفریده شده اند ؛ اما نه آنگونه که برخی پنداشته اند با تسخیر و اجبار. که این راه اگرچه ممکن است ولی هم شرعاً مردود است و هم عواقب ناگواری در همین دنیا دارد . داستانهایی از تاریخ نقل می شود راجع به استخدام اجنه در کارهای محیرالعقول یا طاقت فرسا مانند : ساختن اهرام ثلاثه مصر – تخت جمشید که بر فرض هم صحت این موارد رد بشود ؛ در قرآن شریف آیاتی دال بر خدمت آنها برای امور مختلف به حضرت سلیمان(ع) می باشد :

وَحُشِرَ لِسُلَیْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ وَالطَّیْرِ فَهُمْ یُوزَعُونَ [نمل/17]

وَ لِسُلَيْمانَ الرِّيحَ غُدُوُّها شَهْرٌ وَ رَواحُها شَهْرٌ وَ أَسَلْنا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَ مِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ [سبأ /12]

در روایات ما نیز به این نکته تصریح شده که مو منین از اجنه – با اذن خدای تعالی - به خدمت انسان در می آیند[1].

ذکر این داستان نیز خالی از لطف نمی باشد که : "امام باقرعليه السلام مرا به احتياجاتي كه در مدينه داشت، سفارش فرمود، چون از خدمت حضرت بيرون آمده (راه مدينه را در پيش گرفتم) در ميان دره "روحا" (در حالي كه) بر مركب خود سوار بودم، ناگهان كسي را در لباس نو ديده و به سويش رفتم، گمان كردم تشنه است، ظرف آب را به او دادم، گفت: احتياجي به آن ندارم و نامه‏اي به من داد كه مُهرش هنوز خشك نشده بود، چون نگاه كردم ديدم مُهر امام باقرعليه السلام است، گفتم: كي نزد صاحب اين نامه بودي؟ گفت: هم اكنون، و در نامه مطالبي بود كه حضرت مرا به آنها دستور داده بود، چون متوجه شدم كسي را نزد خود نديدم (آورنده نامه غايب شد) سپس امام باقرعليه السلام وارد مدينه شد، من ملاقاتش كرده و عرض نمودم: فدايت شوم، مردي نامه شما را به من داد و مُهرش تَر بود، فرمود: اي سدير! ما خدمتگزاراني از طايفه جن داريم كه هر گاه شتاب داريم، آنها را مي‏فرستيم... ما چنانكه پيرواني از انسان داريم، پيرواني از جن نيز داريم چون اراده كاري كنيم، آنها را مي‏فرستيم"[2]

1. 7-خدمت انسان به اجنه : جنیان می توانند انسانها را تابع خویش کنند . البته این قضیه در صورتی صادق است که افراد در پی ریاضتهای غیرشرعی بخواهند با این طایفه مرتبط شوند یا به خیال خود از قدرت اجنه استفاده کنند که در نتیجه خواه ناخواه در خدمت این گروه از مخلوقات که از انسانها در رتبه پایین تری هستند ، در خواهند آمد :

وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَميعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ [انعام /128]

در تفسیر این ایه نقل شده که : استکثار ؛ دلالت بر کثرت تعدد نمی کند بلکه به معنای تابع خود کردن است [3].

1. 8- آگاهی از غیب: جن از غیب آگاهی ندارد و آنچه می داند بخاط توان ذهن خوانی و نفوذ در افکار آدمی است یا تسلطی که به خاطر نوع فیزیک بدنش نسبت به محیط انسانها دارد . آیه ذیل شاهد بر عدم غیب دانستن اجنه است :

فَلَمَّا قَضَيْنا عَلَيْهِ الْمَوْتَ ما دَلَّهُمْ عَلى‏ مَوْتِهِ إِلاَّ دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ کانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ ما لَبِثُوا فِي الْعَذابِ الْمُهينِ [سبأ /14]

1. 9- تکلیف اجنه در عصر غیبت : همانگونه که در بند 4 توضیح داده شد ؛ جنیان به پیامبر اسلام ایمان آوردند و بعد از رحلت آن وجود مقدس ، تابع و شیعه ائمه(س) بوده اند که داستان معروف زعفرجنی در واقعه کربلا یکی از شهود ما بر این مدعاست . در عصر غیبت هم برای دانستن احکام و تکالیف خود ؛ مانند انسانها از دسترسی مستقیم به امام معصوم(عج) محرومند و لکن به مراجع تقلید خود مراجعه می کنند که داستان رجوع آنها به مراجعی مانند مرحوم ميرزا حسين خليلى تهرانى (از مراجع صدر مشروطه) معروف اهل علم می باشد .

در هر حال امیدواریم که با دانستن و مطالعه آنچه نمی دانیم از متون دینی و متقن و مستحکم خود ، در انتخاب راه دچار اشتباه نشویم و نیز اشرفیّت انسانی خود را به مشتی شیاد مدعی نفروشیم . کتاب ارزشمند   جهان شناسی اثر وزین استاد علامه آیت الله مصباح یزدی ( نشر موسسه امام(ره)، زمستان 1390 ) جهت مطالعه و بررسی بیشتر توصیه می گردد .

منابع :

1. 1-شیخ صدوق،عیون اخبارالرضا(ع) ج 1 – ص 265
2. 2-اصول كافي (مترجم)، ج 2، كتاب الحجة
3. 3-زمخشری،تفسیرالکشاف،ج2،ص64