پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ گروه ارتجاعی و تکفیری وهابیت در قرن دوازدهم، در منطقه نجد عربستان شکل گرفت. آنان با ادعای پیروی از مکتب احمد بن حنبل، می‌کوشند خود را از اهل‌سنت نشان دهند. آنان در بسیاری از مسائل، نه تنها با همه مسلمانان، بلکه با رهبران اصلی خود نیز مخالفت کرده‌اند و دیدگاهی کاملاً ابداعی برگزیده‌اند.

یکی از  تناقضات وهابیت، برخورد آنان با دستاوردهای تمدن جدید است. وهابیت با نسبت دادن خود به اسلام راستین، خود را حامی سلف می‌نامند و ادعا می‌کنند باید به راه و روش گذشتگان برگشت تا جامعه اصلاح گردد؛ در این راستا، با هر امر جدیدی حتی مظاهر دنیای مدرن در تقابل بوده و آن را بدعت می‌شمارند.

بزرگان وهابیت با الهام از شرایط و امکانات زندگی زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اعتقاد دارند که مسلمانان امروز نیز باید به همان شیوه و در سطح امکانات عهد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله زندگی کنند و بیشتر از آن اندازه، کفر است، چون مانع عبادت الهی می‌گردد؛ حتی اگر این امر، پیشرفت در زمینه‌های مختلف علمی، نظامی، فرهنگی، اقتصادی و یا برخورداری از نعمت‌های مادی باشد. وهّابیون تندرو با احادیث نهی کننده از بدعت، نخست با هر پدیده جدیدى به مخالفت برخاستند، تا آنجا که دوچرخه را مرکب شیطان خواندند و با نصب خطوط تلفنى به مخالفت برخاستند.[1]

بنابراین ستیز افراط و تفریط در حوزه سیاست، مسائل اجتماعی، مباحث علمی و ... وجود دارد تا آنجا که در میان فتاوای مفتیان سلفی، مواردی دیده می‌شود که هر انسانی را بهت‌زده می‌کند و علت آن این است که هر چیزی که در دوران صدر اسلام نبوده، ممنوع و بدعت است؛ مثلاً جشن گرفتن برای سالگرد میلاد، دسته‌گل هدیه بردن برای مریض، انتقاد از مبلّغان وهابی در عربستان، دیدن آثار تاریخی و اسلامی، شانه کردن مو بیش از دو بار برای مردان، استفاده از عابر بانک، خوردن نان فانتزی، رستوران بوفه باز، دستبندهای انرژی‌زا، تربیت کبوتر در منزل و ... حرام است.[2] استدلال در بیشتر این فتواها، بدعت و انجام ندادن صحابه است.

در بین فتواهای مفتیان وهابی، حتی حرمت استفاده از ثمرات علم و فناوری و مبارزه با نتایج علمی قطعی یافت می‌شود؛ مثلاً چند مفتی وهابی، کروی بودن زمین و گردش آن به دور خورشید را نمی‌پذیرند.[3]

این اندیشه‌های برخاسته از واپس‌گرایی، عدم انعطاف، مخالفت با عقل، تأکید بر نقل‌گرایی و مخالفت آن با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی، باعث شد که این تفکر به مرور جایگاه خود را از دست داده و نزد خود وهابیون هم پذیرفته نباشد. در نظر وهابیون انعطاف‌پذیر جدید، چون تمام اختراعات در قرآن به طور آشکار نیامده است، اگر با قرآن ناسازگار نباشد، می‌توان آن را مجاز دانست.[4]

علوی مالکی می‌نویسد: «اگر قرار بر این باشد که امر حادثی، اعم از شرعی یا عرفی را به دلیل انجام ندادن سلف بدعت بدانیم، زندگی روزمره مردم بسیار سخت و طاقت‌فرسا می‌شود، حتی بسیاری از اموری که خود وهابی‌ها نیز انجام می‌دهند، از قبیل ساخت پل و یا ساخت مدارس، بیمارستان و خیریه باید بدعت باشد، چون سلف این امور را انجام نداده‌اند».[5]

در دوران فهد، پادشاه اسبق عربستان، کنفرانسی با عنوان «عقلانی کردن شریعت اسلام و تطبیق اسلام با نیازهای زندگی مدرن و ضرورت‌های جدید» برگزار شد که مورد پذیرش بزرگان وهابی قرار گرفت.[6] مسئله‌ای که به طور کامل در تباین و تضاد با آموزه‌های محمد بن عبدالوهاب، ابن‌تیمیه و ابن‌قیم است.

این تناقض به دلیل ضعف بنیان‌های اولیه این گروه و عقل‌ستیزی آنان با اقتضائات حکومت مثل تکنولوژی نظامی، ارتباط با کشورهای دنیا، گسترش رسانه‌ها و وسائل ارتباطی، پیشرفت تکنولوژی و تأثیرپذیری دولت‌ها و ملت‌ها از یکدیگر به وجود آمده است.

از این‌رو وهابیت امروز ناگزیر است بخشی از آموزه‌های محمد بن عبدالوهاب را که با زور شمشیر و قتل‌عام مردم بی‌گناه بر مسلمانان تحمیل کرده بود را نادیده بگیرد؛ زیرا ملت‌هایی که زندگی مدرن امروزی را تجربه کرده‌اند، حاضر نیستند از هر چیز تازه‌ای مثل تلگراف با سیم یا بدون سیم، موتور، اتومبیل، هواپیما، موبایل و ...، به بهانه بدعت دست بکشند.

پی‌نوشت:
[1]. سایت آیین رحمت، «وهابیون چه برداشتى از واژه بدعت دارند؟»
[2]. سایت عرفان، «فتواهای مضحک وهابیت 1» و «فتواهای مضحک وهابیت 2»
[3]. «فتاوای غیر عاقلانه وهابیت»
[4]. تاریخ معاصر کشورهای عربی، فوبلیکوف، ترجمه محمدحسین روحانی، نشر توس، تهران، ص204و205.
[5]. الاعلام بفتاوی ائمةالاسلام حول مولده علیه الصلواة والسلام، بن علوی مالکی، ص20.
[6]. «وهابیت و پاردوکس سلفی‌گری در عصر نوگرایی»، محمد مهدوی، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش57، ص104.