پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از مهم‌ترین مباحث و زیربنای فهم در تفسیر، رابطه کتاب و سنت و نوع نگرش به منبع بودن قرآن و سنت در فهم آیات و معارف دین است. تفاوت در نوع نگرش نسبت به منبع بودن قرآن و حدیث، تأثیرهای مختلفی در افکار به جا می‌گذارد؛ در نتیجه مسلک و جریان‌های مختلفی وجود می‌آورد. یکی از جریان‌ها، جریان قرآن‌بسندگی در دین است که پیروان آن، با نام «قرآنیون» شناخته می‌شوند.

پیروان این جریان، با استناد به آیه: «إِنِ الْحُکْمُ إِلَّا لِلَّهِ»؛ [1] «فرمان و حکم فقط به دست خداست» می‌گویند که حکم و داوری، منحصراً از آن خداوند است که در قرآن تبلور یافته است و معتبر دانستن سنت، مستلزم آن است که خداوند دچار تکثر و تعدد گردد.[2]

نقد
این دلیل از چند جهت مخدوش است: جهت اول این است که طرفداران این جریان، قرآن را با سنت در تعارض می‌دانند و دلیل این اعتقاد قرآنیون این است که آنها منشأ سنت و قرآن را جدای از یکدیگر می‌دانند؛ درحالی که قرآن و سنت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله هر دو از منشأ واحد هستند؛ زیرا خداوند می‌فرماید: «وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی»؛ [3] و هرگز به هوای نفس سخن نمی‌گوید * سخن او هیچ چیزی غیر از وحی خدا نیست». امکان ندارد که بین حکم قرآن و حکم سنت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله که هر دو از یک منشأ هستند، تعارض باشد و اگر چنین باشد، باید کنار گذاشته شود؛ چنان‌که پیام روایات عرضه به قرآن، این است[4] که روایات مخالف قرآن، از ائمه معصوم علیهم‌السلام صادر نشده و باید کنار گذاشته شوند.

از سوی دیگر، حکم خداوند اینگونه نیست که فقط مندرج در قرآن باشد؛ بلکه با توجه‌ به اینکه ذکر بسیاری از احکام الهی در قرآن، به صورت مجمل است و کار تبیین آنها به استناد به آیه «وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَییّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکّرُونَ»؛ [5] «و ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوی مردم نازل شده است، برای آنها روشن‌سازی و شاید اندیشه کنند!» به شخص پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله واگذار شده است و ما ناگزیریم که از سخنان و روایات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله که حکایت‌گر حکم خداوند است، اطاعت کنیم؛ لذا با توجه‌ به آیه: «مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ»؛ [6] «هر که رسول را اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده» خداوند متعال، اطاعت از شخص پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را عین اطاعت از خود دانسته است.

پی‌نوشت:
[1]. سوره انعام، آیه 57.
[2]. الهی بخش، خادم حسین، القرآنیون و شبهاتهم حول السنه، ص129.
[3]. سوره نجم، آیه 3 و 4.
[4]. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۸، ص۷۸. «اذا ورد علیکم حدیث فوجدتم له شاهداً من کتاب الله او من قول رسول‌الله و الا فالذی جاءکم به اولی به؛ هرگاه به دست شما حدیثی برسد و برای آن شاهدی از کتاب خدا یا گفتار پیامبر یافتید (بدان عمل کنید) وگرنه آنکه آن را برای شما آورده بدان سزاوارتر است».
[5]. سوره نحل، آیه 44.
[6]. سوره نساء، آیه 80.