پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ «سید ابوالفضل برقعی » از روحانیون معاصر ایران و یکی از شخصیت‌های جریان قرآنیون است؛ وی دیدگاه‌هایی خاص در نفی حجیت احادیث، برخلاف مبانی شیعه دارد. برقعی با استدلال به برخی از آیات قرآن به دنبال اثبات نظریه خود، مبنی بر روشن بودن مفاهیم قرآن برای عموم مردم است. به عقیده او، نباید با بهانه‌هایی از قبیل تأویل قرآن، وجود آیات متشابه، عدم تفسیر به رأی و وجود برخی آیات متعارض در قرآن، مردم را از رجوع به قرآن بازداشت.

برقعی در حالی که ادعای قرآن بسندگی و نفی حجیت احادیث را دارد؛ اما هرگاه برای اثبات نظرش لازم باشد، به سراغ ادله روایی نیز می‌رود. یکی از ادله برقعی که در زمره ادله روایی او محسوب می‌شود، استناد به یک حدیث است. وی می‌گوید خود ائمه اطهار علیهم‌السلام فرموده‌اند: «ان حدیثنا صعب مستصعب.[1] همانا سخنان ما سخت و مشکل است». در نتیجه، متن قرآن آسان‌تر از متن احادیث است. حال چطور، برای فهم قرآن، مردم را به متون مشکل‌تر از قرآن ارجاع دهیم؟[2] برقعی همچنان در جای دیگری نیز چنین آورده است که اگر قرآن قابل‌فهم نباشد، به طور یقین احادیث، مشکل‌تر از قرآن است و باید احادیث نیز قابل‌فهم نباشد؛ بنابراین نه قرآن قابل‌فهم است و نه احادیث و باید دورِ دین را قلم کشید. او معتقد است در برابر حدیث فوق که احادیث را به (صعب مستصعب) سختی و فراتر از تحمّل عموم مردم توصیف کرده است، قرآن، خود را روشن و واضح معرفی کرده و در سور قمر، فرموده: «وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِرٍ»؛ [قمر/17] «و ما قرآن را برای وعظ و اندرز بر فهم آسان کردیم. آیا کسی هست که از آن پند گیرد؟»[3]

در پاسخ به این ادعا و دلیلی که بر اثبات این ادعا آورده شده است، می‌گوییم: باید توجه داشت که حدیث مورد استناد برقعی، سخت و مشکل بودن برخی از احادیث را می‌رساند، نه تمام آنها را؛ به‌علاوه وقتی که می‌بینیم، صفت «صعب مستصعب» در روایات مختلف، فقط توصیف حدیث نیست، بلکه عبارت «ولایتنا» یا «امرنا» نیز مطرح شده است. بنابراین می‌توان گفت که این کلام اگر توصیف حدیث باشد نیز بر تمام احادیث صدق نمی‌کند. عقل و تجربه هم این معنا را تأیید می‌کند؛ زیرا بسیاری از روایات را می‌بینیم که به‌سادگی قابل‌فهم هستند و «صعب مستصعب» درباره آنها صحیح نیست.

علاوه بر این باید گفت، در بین آیات قرآن و روایات ائمه علیهم‌السلام مطالب دو دسته‌اند، یعنی هم مطالب ساده و هم مشکل وجود دارد که برخی به‌سادگی فهمیده می‌شود و برخی نیاز به تفسیر دارد. مطالب دشوار قرآنی مانند: «الرَّحْمَنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَی»؛ [طه/5] [خدای] رحمان بر تخت فرمانروایی و تدبیر امور آفرینش، چیره و مسلّط است». با کمک آیات دیگر و روایات فهمیده می‌شود، چنانکه احادیث مشکل با کمک احادیث دیگر و آیات قرآن قابل‌فهم می‌شوند و چه‌بسا آیه و حدیثی هر دو پیچیده باشند، ولی وقتی کنار هم قرار بگیرند، از هر دو دشواری رفع می‌شود. گفتنی است برخی عالمان معاصر، مقصود از احادیث «صَعْب و مُستَصعَب» را دشواری علمی باطن احادیث اهل‌بیت علیهم‌السلام دانسته‌اند؛ [4] یعنی ظاهر احادیث، برای همگان قابل‌فهم است، امّا باطن آنها، تنها برای افراد خاصّی مشخص است.

پی‌نوشت:
[1]. کلینی، کافی، ج1، ص402.
[2]. برقعی، سید ابوالفضل، احکام القرآن، ص11.
[3]. همان، قرآن برای همه، ص55.
[4]. جوادی آملی، شرح رسالة الولایة، ج۱، ص۶۸ .