پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ رهبر معظم انقلاب در سخنرانی‌های متعدد خود در ماه رمضان، با بیان این نکته که این ماه، ماه استغفار و بازگشت به سوی خداست، به توبه سفارش کرده و ضمن بیان معنای توبه و استغفار، توبه را نعمتی از جانب خداوند شمرده و سفارش کردند که قدر این نعمت را بدانید؛ ایشان فرمودند: «در دعای وداع ماه مبارک رمضان، امام سجاد (علیه‌السلام) به پروردگار عالم عرض می‌کند: «انت الّذی فتحت لعبادک بابا الی عفوک و سمّیته التّوبة»[1] این باب را باز کردی به روی ما که به سوی عفو تو بشتابیم، از نعمت عفو و رحمت تو بهره ببریم. این در، درِ توبه است؛ پنجره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دلگشا به سوی فضای مصفای عفو الهی. اگر خدای متعال، راه توبه را به روی بندگان باز نمی‌کرد، وضع ما بندگان گنهکار، خیلی بد می‌شد. انسان تحت تأثیر غرائز انسانی، هواهای نفسانی، دچار خطا می‌شود، دچار لغزش می‌شود و گناه می‌کند. هر کدام از این گناهان، زخمی بر پیکره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دل و جان ما وارد می‌کند. چه کار می‌کردیم اگر راه توبه نبود؟

در دعای کمیل، امیرالمؤمنین عرض می‌کند: «لا اجد مفرّا ممّا کان منّی و لا مفزعا اتوجّه الیه فی امری غیر قبولک عذری»؛ اگر مسئله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ عذرخواهی کردن و قبول عذر از سوی پروردگار کریم و رحیم نبود، چطور ما می‌توانستیم از آن‌چه بر سر خود آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم از گناه، از تخلف، از لغزش، از پیروی از هواها، از شر این همه بارهای سنگین گناه، خودمان را خلاص کنیم؛ مفرّی نداشتیم، پناهگاهی نداشتیم. این پناهگاه را خدای متعال به روی ما گشوده است و آن توبه است. توبه را قدر بدانید.»[2]

رهبر انقلاب در توضیح توبه و انابه و لزوم استغفار می‌فرماید: «از خصوصیات [ماه رمضان] «شهر التّوبة و الانابه» است؛ ماه توبه است، ماه انابه است. توبه یعنی بازگشت از یک راه غلط، از یک کار غلط، از یک فکر غلط؛ انابه یعنی رجوع الی اللَّه، بازگشت به سمت خدا. این توبه و انابه، به طور طبیعی یک معنایی را در خودش مندرج دارد. وقتی می‌گوییم از راه خطا برگردیم، معنایش این است که نقطه خطا را، راه خطا را شناسایی کنیم؛ این خیلی مهم است. ما همین طور که داریم حرکت می‌کنیم، غالباً این‌جور هستیم که از کار خودمان، از خطای خودمان، از تقصیری که می‌کنیم، غفلت می‌کنیم؛ توجه نمی‌کنیم به اشکالی که در کار خودمان وجود دارد. این خود، هم خودِ شخصی است، هم خودِ جماعی؛ ملت خودمان، حزب خودمان، جریان خودمان، جناح خودمان.
هرچه که به خود انسان ارتباط پیدا می‌کند، عیوب آن غالباً مورد غفلت قرار می‌گیرد؛ لذا دیگران عیب ما را باید به ما بگویند. اگر خودمان می‌فهمیدیم و اصلاح می‌کردیم، نوبت نمی‌رسید به دیگران؛ احتیاج نبود که دیگران به ما بگویند. این توبه و انابه که فرمودند، قدم اوّلش این است که به عیب کار توجه کنیم، بفهمیم کجای کار ما اشکال دارد؛ خطامان کجاست، گناهمان کجاست، تقصیرمان کجاست. از شخص خودمان هم شروع کنیم، تا بعد برسیم به دایره‌های جماعی وسیع‌تر.
اول شخص خود را محاسبه کنیم، ببینیم کجا اشتباه کردیم؛ این وظیفه همه است. از ما آدم‌های معمولی که تقصیر و گناه و خطا در کارمان زیاد است، بگیرید تا انسان‌های برجسته، تا بندگان صالح خدا، حتّی تا اولیاءاللَّه؛ آن‌ها هم همین جورند، آن‌ها هم احتیاج به استغفار دارند، آن‌ها هم احتیاج به توبه دارند.
در روایتی است از نبی مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، که ... در هر روزی من هفتاد مرتبه استغفار می‌کنم؛ پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) این جمله را می‌فرماید؛ ... از قول امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده است که پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روزی هفتاد مرتبه توبه می‌کرد، «من غیر ذنب»؛ بدون این‌که گناهی کرده باشد. ... بنابراین، این مخصوص ما نیست؛ این برای همه است.
خوب، این برای کارگزاران وظیفه لازم‌تری است. ... وظیفه‌مان در امر استغفار و توبه الی اللَّه و انابه الی اللَّه سنگین‌تر است؛ خیلی باید مراقب باشیم. گاهی حتّی در زیرمجموعه من و شما، یک تخلفی صورت می‌گیرد؛ اگر به نحوی این تخلف مستند به ما باشد، ما مسئولیم؛ مثل این‌که مثلاً کوتاهی کردیم در ابلاغ، کوتاهی کردیم در گزینش این شخص، کوتاهی کردیم در برخورد با تخلفات، این موجب شده است که تخلفی به وجود بیاید.»[3]

پی‌نوشت:
[1]. الصحيفة السجادية، امام سجاد علیه‌السلام، ص194.
[2]. خطبه‌های مقام معظم رهبری در نماز عید سعید فطر، ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
[3]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام، ۲۷ مرداد ۱۳۸۹.