پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بعضی از مفتیان اهل سنت، یکی از اصولی که در فقه به کار می برند قیاس است و با استفاده از آن فتوا می‌ دهند. اما مفتی‌‌ های وهابی برای ایجاد شبهه، با استناد به کلام چند نفر از علمای شیعه ادعا می‌ کنند برخلاف نظر ائمه اثنی عشر، علمای شیعه نیز در فتاوای خود از قیاس استفاده می‌ کنند. آنان در ادامه می‌ گویند علمای شیعه با سیاه نمایی فراوان نسبت به اصول فقهی اهل سنت و وهابیت، مکرراً از قیاس نام می‌برند و حتی با وجود علم به حرام بودن قیاس از منظر امامان شیعه و بدعی بودن و بطلان، خود آن را به کار می‌گیرند.

در پاسخ به این شبهه یک نکته بیان می شود:
باید بگوییم، ائمه معصومین (علیهم‌السلام) همواره به باطل بودن قیاس و نهی از استناد به آن اشاره کرده‌ اند. روایات و احادیث فراوانی در مذمت استفاده از قیاس در منابع روایی شیعه، جمع‌آوری شده و بطلان قیاس و حرمت استفاده از آن، برای فقهای شیعه محرز است.

باطل شدن دین، یکی از آثار استفاده از قیاس است که در کلام امام صادق (علیه‌السلام) به آن اشاره شده است. مرحوم کلینی در کتاب شریف کافی می‌ نویسد: «امام صادق (عليه‌السلام) به ابان بن تغلب فرمودند: احكام اسلامى را نمی‌ توان قياس كرد؛ ای ابان! آیا نمى‌ بينى كه زن حائض روزه‌ اش را قضا كند و نمازش را قضا نكند؟! اى ابان! احكام اسلامى اگر قياس شود، دين از ميان برود.»[1]

حرمت قیاس در تمام امور روزمره - چه مسائل فقهی باشد و یا آنکه مسائل دیگر- در کلام اهل بیت (علیهم‌السلام) به آن اشاره شده است. مرحوم کلینی در کافی شریف می‌ نویسد: «امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: شيطان خود را با آدم قياس كرد و گفت: «خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ [اعراف/12] مرا از آتش و شيطان را از خاک آفريدی.» و اگر گوهری را كه خدا آدم را از آن آفريد، با آتش قياس می‌کرد، آن گوهر درخشنده تر و روشن تر از آتش بود.»[2]

با بیان این روایت مشخص می ‌شود، قیاس عملی بوده که از شیطان رجیم سر زده و سبب شد تا به آدم سجده نکند و از فرمان پروردگار عالم روی گردان شود. امام صادق (علیه‌السلام) درباره حرمت عمل به قیاس از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌ کنند که حضرت فرمودند: «رسول الله از حکم کردن با رأى و قیاس نهى کرده و فرموده است: اول کسى که قیاس کرد، شیطان بود و هر کس در چیزى از دین خدا با رأى خود حکم کند، از دین خدا خارج شده است.»[3]

پی‌نوشت
[1]. كلينى، الكافی، ج‏1، ص57، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ السُّنَّةَ لَا تُقَاسُ .... إِذَا قِيسَتْ‏ مُحِقَ الدِّينُ.»
[2]. كلينى، الكافی، ج‏1، ص58، «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ إِبْلِيسَ قَاسَ نَفْسَهُ بِآدَمَ ... ذَلِكَ أَكْثَرَ نُوراً وَ ضِيَاءً مِنَ النَّارِ.»
[3]. ابن حيون، دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام، ج2، ص535، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ دوم، 1385ق. «عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْحُكْمِ بِالرَّأْيِ وَ الْقِيَاسِ ... عَزَّ وَ جَلَّ بِرَأْيِهِ خَرَجَ مِنْ دِينِهِ.»

محمدجواد مهریار