پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ صبر و پایداری یکی از قویترین عواملی بود که پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در سختی ها از آن استمداد می جست. ایشان به هنگام مصائبی که از هر طرف روی می آورد، با شکیبایی به انتخاب بهترین راهکار پرداخته و بر مشکلات غلبه می کرد.

حلم و بردباری پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) درباره یهودیان که همواره نسبت به اسلام و مسلمانان عناد می ورزیدند، بسیار حائز اهمیت است.

برخی از یهودیان سعی می کردند پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و پيروانش را در نظر مردم حقير جلوه دهند و نسبت های ناروا به آنها بزنند تا اعتبار آنها در بين مردم از بين برود. برای نمونه آنان برای تحقق این امر، تعدادی شاعر را اجير کردند. يکی از اين شاعران «کعب ابن اشرف» بود که بسيار بد زبان و کينه توز بود. او پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و مسلمانان را با اشعارش مورد اهانت قرار می داد، حتی زنان مسلمان را دستمایه‌ی غزل سرایی اش می کرد.

خداوند در باره‌ی این واقعه، زخم زبان های یهود را آزمايش از طرف خویش معرفی کرده و فرمود بر مؤمنين لازم است كه در برابر آن بلاى الهى و اين گونه سخنان اهل كتاب و مشركين صبر كنند و تقوا پيشه سازند تا خداوند از لغزش و سستى حفظشان فرمايد و هم چنان داراى عزم و اراده بمانند.[1] از این رو به پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرموده است: «لَتُبْلَوُن َ فی أمُوالِکُم ْ وَ فی اَنْفُسِکُم ْ و لَتَسْمَعُن َّ الَّذين َ أُوتوُا الکِتاب َمِن ْقَبلِکُم ْ و مِن َ الَّذين َ أَشْرَکوُا أَذی ً کَثيراً وَ ِان تَصْبِروُا و تَتَّقوُا فَاِن َّ ذلِک َ مِن ْ عَزْم ِالاُمُور [آل عمران: 186]؛ به يقين (همه شما) در اموال و جان هاى خود، آزمايش مى‏ شويد! و از كسانى كه پيش از شما به آنها كتاب (آسمانى) داده شده [يهود]، و (همچنين) از مشركان، سخنان آزار دهنده فراوان خواهيد شنيد! و اگر استقامت كنيد و تقوا پيشه سازيد، (شايسته ‏تر است؛ زيرا) اين از كارهاى مهم و قابل اطمينان است.»

بنابراین حلم و بردباری رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در برابر یهود، الگوگیری از آیات وحی الهی بوده است؛ زیرا خداوند متعال در چند آیه[2] به پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) خبر می دهد که مسلمانان گرفتار آزار و اذیت یهود خواهند شد. از این رو باید در مقابله فتنه های یهودیان صابر، عاقل و بیدار باشند تا از دام ها و خطراتشان نجات یابند. خداوند به رسولش صریحاً وعده می دهد که در اثر صبر و تقوا، مکر دشمنان هر چه باشد، تأثیر ندارد. در این صورت، اگر مسلمانان صبر نمایند و پرهیزگاری پیشه سازند، هیچ گزندی به آنان نمی رسد. پیامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نیز با قرائت این آیات برای مسلمانان روح شجاعت، بردباری و پرهیزکاری را در میان امت خویش می دمید و آنان را برای صبر و پایداری در برابر سختی ها و فشارها مهیا می ساخت.

هر چند پیامبر خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) برای حفظ ثبات اجتماعی و سیاسی مرکز حکومت اسلامی، بردباری و شکیبایی فراوانی در برابر یهود از خویشتن نشان داده و پیروانش را نیز به صبر و مقاومت فرا می خواندند اما به تدریج با رشد روزافزون خیانت های یهودیان، رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از اعمال سیاست انعطاف پذیری نسبت به این قوم دلسرد گردید و با تأسی از کلام وحی[3] مصمم گردید برخورد قاطعی با آنان نماید و در این راستا ناچار گردید در جنگ هایی شرکت کند.

درباره حلم و بردباری پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)، امام على(علیه‌السلام) فرمود: يك يهودى چند دينار از پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) طلبكار بود و آن را از ایشان خواست. پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: «اى يهودى! اكنون پولى ندارم كه به تو بدهم». يهودى گفت: «تا پولم را نگيرم، از تو جدا نخواهم شد». پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: «پس در كنار تو مى‏ نشينم». ایشان همانجا در كنار او نشست و نماز ظهر، عصر، مغرب، عشا و صبح فردا را در همان جا خواند. اصحاب پيامبر آن يهودى را تهديد مى‏ كردند و وعده پرداخت مى ‏دادند. پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) به آنان نگاه كرد و فرمود: «مى‏خواهيد با او چه كنيد؟» گفتند: اى رسول خدا! يك يهودى تو را حبس كند؟ پيامبر فرمود: «مرا پروردگار بزرگ مبعوث نكرده است كه به كسى حتى غير مسلمان ظلم كنم». وقتی خورشید طلوع کرد، مرد يهودى گفت: گواهى مى دهم كه هيچ خدايى جز اللّه نيست و گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده اوست و نصف مالم را در راه خدا دادم. به خدا قسم اين كار را با تو نكردم، مگر براى اينكه شما را به اوصافى كه از تو در تورات آمده است، امتحان كنم. من اوصاف تو را در تورات چنين خوانده ام: محمّد بن عبداللّه زادگاهش مكّه است و هجرتگاهش طَيْبَه. نه تندخو است و نه خشن. همچنین زبانش را به فحش و ناسزا باز نمی کند. اكنون من گواهى مى دهم كه تو رسول خدا هستى و اينك اموال من در اختيار شماست و هر گونه كه خداوند دستور داده درباره آن حكم فرما.[4]

پی نوشت:
[1]. سيد محمد حسين‏ طباطبايى، الميزان فى تفسير القرآن‏، چاپ پنجم، ‏قم:‏ جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم، ‏1417ق‏، ج 4، ص 84؛ ناصر مكارم شیرازى، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الكتب الإسلامیة، 1374، ج 3، ص 203- 204
[2]. آل عمران: 186 و ١٢٠ 
[3]. عنکبوت: ٤٦
[4]. محمد ابن بابويه، الأمالي، تهران: كتابچى، چاپ ششم، 1376ش، ص465؛ محمد باقر مجلسى، بحار الأنوار، چاپ دوم،‏ بیروت:‏ دار إحیاء التراث العربی، ‏1403 ق‏، ج ‏16، ص 216؛ محمدرضا حكيمى، الحياة / ترجمه احمد آرام، تهران: نشر فرهنگ اسلامى، 1380ش، ج  5، ص 246