اولین منبعی که متن دعای صنمی قریش را آورده است، بلد الأمین و مصباح متعلق به کفعمی، و المحتضر اثر حسن بن سلیمان حلی است که هر دو در قرن نهم می‌زیستند. هیچ کدام از ناقلان این دعا در قرن نهم، هیچ سندی ذکر نکرده‌اند و با فاصله ۸۰۰ ساله، دعا را با متنی طولانی نقل کرده‌اند. علامه مجلسی نیز در بحار، دعا را از کفعمی نقل می‌کند و هیچ منبع قدیمی‌تری برای دعا نیافته است.
در ابتدای این دعا آمده است که حضرت علی (علیه‌السلام) بسیار بر این دعا مواظبت می‌کرد و در تمامی نمازها، سحرها و اوقات به آن مداومت داشت و آن را می‌خواند: «کان أمیرالمؤمنین یواظب فی لیله و نهاره و أوقات أسحاره.» حال اگر چنین بود، لازم بود این دعا در منابع متقدم بسیاری با اسناد متعدد نقل می‌شد، نه اینکه با فاصله هشتصد، نهصد ساله نقل شود.[1]

- آیت الله مکارم شیرازی حفظه الله
از ایشان  می‌پرسند: آیا دعای  صنمی قریش معتبر است؟ ایشان می‌فرماید: اعتباری ندارد.[2]

- آیت الله صافی گلپایگانی 
ایشان در مورد اعتبار دعای صنمی قریش فرمودند: به هر حال روایت و دعایی که بر قرائت این دعا از طرف معصوم توسط شیعه تداوم داشته و در دست ما باشد، من ندیدم و کسیکه مدعی است شیعه چنین دعایی دارد، سزاوار است اینکه به کتبی که علما و بزرگان  تالیف کردند رجوع کند، مانند کتاب شیخ طوسی، سید بن طاووس و غیر از این دو از کتب ادعیه.
و نیز درجوامع حدیثی  کتاب‌های جداگانه ای دردعا آورده‌اند ولی در آن‌ها هیچ اسم و رسمی از این دعاء (صنمی قریش) نمی‌بینی دعاهایی که در جوامع حدیثی جمع‌آوری شده است، دعاهایی است که مشتمل است بر مضامین عالیه و معارف و اخلاق اسلامی و آداب اجتماعی با فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین لفظ که جان و دل را تصفیه می‌کند؛ پس بخوان دعایی که امام سجاد به ابوحمزه ثمالی تعلیم داده است و دعایی که امام علی به کمیل تعلیم داده است و دعای امام حسین در روز عرفه و بخوان صحیفه سجادیه و دیگر دعاها را، تا از میزان ثروت علمی و معنوی شیعه در دعا شناخت پیدا کنی، تا بدانی اینکه خطیب و همتایان او که شیعه را به دعاء صنمی قریش که حال و روزش را شناختی سرزنش می‌کنند و دیگر دعاهای صحیح را وامی‌نهند تنها از روی کینه‌ورزی و عیب‌جویی مسلمانان است.[3]

- آیت الله حسینی قزوینی
سؤال: نظر شما درباره دعای «صنمی قریش» چیست؟
پاسخ: آن دعا سند ندارد، سندش كاملاً ضعیف است و اصلاً عبارات با این صراحت با روش و سیره ائمه هم نمی‌سازد. این‌ها كاملاً در فشار بودند. البته در اصل برائت كه شك و شبهه‌ا‌ی نیست، اصلاً «ولایت» بدون «برائت» محقق نمی‌شود؛ ما روایت داریم - شاید صحیح السند هم باشد -  آن‌هایی كه دم از ولایت می‌زنند، ولی برائت ندارند، ما از آن‌ها بری هستیم! اما این‌كه به صراحت نام ببرند، بحث دیگری است. ما از «زیارت عاشورا» مهم‌تر كه نداریم، «زیارت عاشورا» اساسی‌ترین بحث شیعه بوده، ولی هیچ صراحتی ندارد.[4]

- آیت الله بیات زنجانی
سؤال: آیا دعای صنمی قریش معتبر است و خواندن آن مستحب است؟
پاسخ: این دعا را کفعمی در صفحه ۵۵۱ و ۵۵۲ البلد الأمین  آورده است و از آن به عنوان دعایی رفیع الشأن و عظیم المنزله یاد کرده است. وی این دعا را از عبدالّله بن عباس نقل کرده  که امام علی (علیه‌السلام) در قنوت آن را می‌خواندند. مرحوم علّامه مجلسی، در بحار الانوار، جلد۸۵، کتاب الصلاة، صفحه ۲۶۰ از بلدالامین نقل کرده است.
با توجّه به مطالب فوق از دو منظر درباره این دعا می‌توان سخن گفت:
1) بحث سندی: از نظر سند، روایت مرسله است و با روایت مرسله نمی‌توان حکم یا دعایی را به خداوند متعال و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اوصیای او نسبت داد، مگر آنکه کسی قاعده تسامح در ادلّه سنن را بپذیرد و طبق آن قاعده فتوا دهد که به نظر اینجانب آن قاعده تمام نیست.
2) بحث دلالی: مراد از این صنمین که تثنیه است همانطور که مرحوم کفعمی بیان کرده است، فحشاء و منکر است؛ شارح این دعا شیخ ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر در کتابش، رشح البلاء فی شرح هذا الدعا، چنین گفته است: (الصنمان الملعونان هو الفحشاء و المنکر)
بنابراین اولاً دعا از نظر سند تام نیست و در صورت صحّت، مراد از آن، فحشاء و منکر است نه چیز دیگر.[5]

نتیجه: تأثیر دعای صنمی قریش بیش از هر چیزی، افزایش نفرت بین شیعه و سنی است که موجب می‌شود سنی‌های معتدل به وهابی‌های افراطی تبدیل شوند؛ متأسفانه مدیران گروه‌های اجتماعی منتسب به شیعیان انگلیسی که به عمد به دنبال ایجاد درگیری بین شیعه و سنی هستند، بر قرائت این دعا بسیار تأکید می‌کنند، در حالیکه این کار دقیقاً کمک کردن به انگلیس و اسراییل و آل سعود است.
بسیاری برای اثبات صحت و درستی ادعیه مختلف، جواب می‌دهند که صحت و اعتبار این دعا به تجربه ثابت شده است، یا به تعبیر عامیانه: «حاجت گرفته‌ایم.» اما باید توجه داشت که اولاً مجرب بودن، دلیل درستی دعا و عمل نیست و هیچ عالمی در طول تاریخ چنین ادعایی نکرده است.
قرآن کریم به ما می‌فرماید: ایجاد دشمنی بین مسلمانان کار شیطان است. «وَقُل لِّعِبَادِی یَقُولُواْ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوًّا مُّبِینًا.[اسراء/53] و به بندگانم بگو: آنچه را که بهتر است بگویند که شیطان میانشان را به هم می‌زند، زیرا شیطان همواره براى انسان، دشمنى آشکار است. نباید از شیطان غافل شویم.»
اگر دعای صنمی قریش که یک دعای مشکوک و فاقد سند معتبر است حاجت می‌دهد، قطعاً زیارت امین لله و زیارت عاشورا که معتبر هستند، چند برابر حاجت می‌دهند؛ بنابراین چرا دعاهای معتبر را رها کنیم و وقت خود را به دعاهای مشکوک بگذرانیم.

پی‌نوشت: 

[1]. «مشهورات بی‌اعتبار»، مهدی سیمایی، نشر طه،  ص147-151.
[2]. پایگاه اطلاع رسانی دفترحضرت آیت الله مکارم شیرازی.
[3]. مجموعة الرسائل، آیت‌الله‌العظمی صافی، شيخ لطف الله، ج2، ص392.«وعلى كل حال فلم ار لهذا الدعا فيما بايدينا من كتب الشيعة رواية، والادعية التى يداوم الشيعة على قراتها هي الادعية المأثورة عن اهل البيت عليهم السلام. ومن اراد ان يرى الشيعة في مرآت ادعيتهم ينبغى له الرجوع إلى الكتب التى صنفها علماوهم الاجلا، كالشيخ الطوسى، والسيد بن طاوس، وغيرهما في الدعا، وقد افردوا في جوامعهم في الحديث ايضا كتبا في الدعا لا ترى لهذا الدعا فيها اسما ولا اثرا، وهذه الادعية مشتملة على المطالب العالية في المعارف والاخلاق الاسلامية، والاداب الاجتماعية بافصح الالفاظ، وابلغ العبارات، تهذب الاخلاق وتصفى الارواح، وتكمل النفوس وتطهرها عن الاوساخ المادية، وتزيد في الوعى الاسلامي، فاقر الدعا الذى علمه الامام زين العابدين على بن الحسين عليه السلام ابا حمزة الثمالى، والدعا الذى علمه سيدنا امير المومنين: كميل بن زياد، ودعا الحسين: في يوم عرفة، واقر الصحيفة السجادية وسائر الادعية حتى تعرف مبلغ ثروة الشيعة العلمية والروحية في الدعا، وتعرف ان الخطيب وزملاه ممن يعيب الشيعة بدعا صنمي قريش الذى عرفت حاله، ويتركون هذه الادعية، لا يريدون الا اثارة الضغائن المدفونة بالافترا وتتبع عورات المسلمين.»
[4]. موسسه تحقیقاتی حضرت ولیعصر، «لزوم توجه به قواعد تصحیح و تضعیف روایت در پاسخگوئی به شبهات»، کد مطلب: ١٣٠١٧، ٢١ آذر ١٣٩٨.
[5]. سامانه پاسخگویی به سوالات شرعی دفتر آیت الله بیات زنجانی، «آیا دعای صنمی قریش معتبر است و خواندن آن مستحب می باشد؟»

محقق: مصطفی پورصدوقی کارشناس مذاهب اسلامی