پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ چند مدتی است که شایعه‌ای منتشر شده که وقتی مسلمانان به آذربایجان رسیدند، مردم را تهدید کردند که اگر مسلمان نشوید کشته می‌شوید. پس مردم هم از ترس جان، دین خود را عوض کردند! حال پرسشی مطرح است، که آیا این ادعاها درست است؟ و مردم آذربایجان به اجبار مسلمان شدند؟ در پاسخ به این دروغ باید گفت که خیر. مردم آذربایجان طبق اسناد تاریخی، از سر اختیار مسلمان شدند.
همانطور که استاد زرینکوب اشاره کردند، فتوحات مسلمانان با شمشیر بود. اما نشر اسلام به ضرب شمشیر نبود. (بنگرید) مسلمانان با قدرت ایمان و شمشیر توانستند دو امپراتوری بزرگ آن دوران، یعنی روم شرقی و ساسانیان را از پا دربیاورند. پس هر منطقه‌ای که فتح می‌شد، سه گزینه پیش پای مردم قرار می‌دادند. نخست اینکه مسلمان شوید! دوم اینکه اگر مسلمان نمی‌شوید، پس جزیه (مالیات) بدهید و بر دین سابق خود باقی بمانید. سوم اینکه اگر مسلمان نمی‌شوید و مالیات هم نمی‌دهید، پس آماده جنگ باشید تا خدا بین ما و شما قضاوت کند. مردم آذربایجان هم جز چند مورد درگیری جزئی، با سپاه مسلمین صلح کردند. یعنی جزیه دادند و بر دین خود ماندند. (بنگرید) چون از ظلم و ستم شاهان ساسانی و موبدان زرتشتی، به ستوه آمده بودند. پس حاضر به دفاع از حکومت ساسانی نشدند.
در این راستا، اعتراف دانشمند زرتشتی، جمشید گرشاسب چوکسی (استاد دانشگاه ایندیانای ایالات متحده امریکا و سرپرست برنامه‌های مطالعاتی خاورمیانه در این دانشگاه) هم قابل توجه است. ایشان به روشنی می‌گویند که گرویدن مردم آذربایجان به اسلام، از روی اختیار و اغلب عاری از تحمیل بود و نشر اسلام در آذربایجان در اثر نهضت فرهنگی تبلیغی برخی مبلغین اسلام صورت گرفت.[1]
      
نکته: این ادعا که مردم ایران به زور شمشیر مسلمان شده باشند، اساساً توهین به مردم ایران است. یعنی مردم آنقدر نادان بودند که به زور شمشیر (و بدون هیچ درک و فهمی) دین خود را عوض کردند؟ ایا اصلاً می‌شود چیزی را به زور در قلب کسی وارد کرد؟ اگر ایرانیان (و به ویژه مردم آذربایجان) به زور مسلمان شدند، پس چرا این همه در راه اسلام تلاش و جان‌فشانی کردند؟

پی‌نوشت:
[1]. جمشید گرشاسب چوکسی، ستیز و سازش، ترجمه نادر میرسعیدی، تهران: انتشارات ققنوس، 1381، ص 99.

 

مطلب مرتبط:

مولا علی (ع) و دفاع از کرامت مردم آذربایجان