پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شکی نیست که وهابیت در نتیجه سستی‌ها و بی‌کفایتی‌های عثمانی به‌وجود آمد، اما این نکته را نیز نباید از یاد برد، که دشمنان عثمانی برای شکست و اضمحلال عثمانی تلاش زیادی کردند و یکی از آن تلاش‌ها برپایی حکومت‌های محلی و منطقه‌ای و تجزیه‌طلب در مجموعه حکومت عثمانی بود. از این‌رو اروپایی‌ها و در رأس آن‌ها انگلیسی‌ها تلاش بسیاری کردند، تا حکومت‌هایی مانند آل سعود را از دل عثمانی به‎وجود بیاورند.
نویسنده کتاب روابط آل سعود و بریتانیا می‌گوید:
«جدا از نفوذ انگلستان در ديگر کشورهای منطقه، مانند ايران، عراق و شيخ نشين‌های حاشيه‌ی خليج فارس، شبه جزيره‌ی عربستان در اين دوره به چند منطقه تقسيم می‌شد؛ منطقه‌ی غرب، مکه، جده، مدينه و طائف را در بر می‌گرفت و شرفای مکه بر آن حکومت می‌کردند. آنان در ظاهر زير نظر خلفای عثمانی بودند، اما به رابطه با انگلستان علاقه داشتند. در بخش جنوبی (باب المندب) که محل رفت و آمد کشتی‌های انگليسی به مستعمره‌ی خود (هندوستان) بود، نيروهای نظامی انگلستان حضور داشتند، تا کشتی‌هايی را که ثروت‌های هند را به سوی انگلستان گسيل می‌داشت، حفظ کنند. در بخش شرقی شبه جزيره که احسا و قطيف را در بر می‌گرفت، حاکمان محلی بودند که به ترکان عثمانی گرايش داشتند. در بخش مرکزی، شامل نجد و اطراف آن، آل رشيد حکومت می‌کرد. آل رشيد، که طومار وهابيت را درهم پيچيده و خود، حاکم بلامنازع در نجد شده بود، در زمره‌ی هم پيمانان عثمانی‌ها قرار داشت و از آن‌جا که موضع مشترکی با ترک‌ها در برابر وهابيت داشت، به ترک‌ها نزديک شده بود.»[1]
انگلستان نقش شبه جزيره را در تعاملات آينده‌ی منطقه به خوبی می‌دانست؛ به‌ويژه آن‌که مقدس‌ترين اماکن مسلمانان در آن واقع شده بود. در اين ميان، هر چند انگلستان در شبه جزيره نمايندگانی داشت، اما باز هم دغدغه‌ی نفوذ ترک‌ها در شبه جزيره و کاهش نقش انگلستان در اين منطقه، استعمار پير را به واکنش وا می‌داشت[2]. حتی در زمانی که ابن رشید به نمایندگی عثمانی بر نجد و حجاز حکومت می‌کرد، انگلیس به هر راهی به آل سعود که توسط ابن رشید آواره شده بودند، کمک کرد. محمد علی سعید ادامه می‌دهد:
«پس از آن که مبارک (حاکم وقت کویت) به کويت بازگشت، به سفارش انگلستان و برای هدف‌های آينده، خاندان آواره‌ی آل سعود را مورد توجه قرار داد و عبدالعزيز را که تنها هجده سال داشت، پيشکار خود کرد.»[3] بعدها مثلثی مشترک، متشکل از آل سعود، مبارک الصباح و انگلستان پديد آمد. هرچند بعدها نقش يک ضلع اين مثلث (مبارک الصباح) کم‌رنگ شد و به دليل نرسيدن به آروزهايش با سعودی‌ها چالش‌هايی داشت، اما ارتباط ميان انگلستان و آل سعود بسيار محکم و استوار باقی ماند، تا آن‌جا که آمريکا پس از کشف نفت در شبه جزيره، جای انگلستان را گرفت.

پی‌نوشت:

[1]. محمد علی سعید، «بریطانیا و ابن سعود: العلاقات السیاسیة و تأثیرها علی المشکلة الفلسطینیة»، ص 5 تا 6.
[2]. پایگاه تخصصی نقد وهابیت، تحت عنوان ارتباط انگلیس با آل سعود.
[3]. محمد علی سعید، «بریطانیا و ابن سعود: العلاقات السیاسیة و تأثیرها علی المشکلة الفلسطینیة»، ص15.