پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ همان‌گونه که در تاریخ و منابع مهم آن آمده است، بعد از وفات نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، انصار در سقیفه بنی‌ساعده گرد هم آمدند و سعد بن عباده را به‌عنوان خلیفه و جانشین رسول خدا انتخاب کردند. این‌که چگونه شد، ورق برگشت و در نهایت، ابوبکر به‌عنوان خلیفه انتخاب شد، سؤالی است که می‌توان برای آن پاسخ‌های متعددی بیان کرد. به عبارت دیگر اصلاً چگونه ابوبکر و ما بقی، از نشست انصار مطلع شدند و خود را به سقیفه رساندند؟
برای پاسخ به این سؤال باید به کتب تاریخی رجوع کرد. باید گفت در راه‌یابی مهاجرین به نشست انصار چند احتمال وجود دارد:

احتمال اول این‌که چون افرادی که سقیفه را تشکیل داده بودند، از نقباء و نزدیکان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بودند و از افراد سرشناس و تأثیرگذار بودند و در هنگام رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و در حالی‌که هنوز بدن پاک حضرت بر روی زمین بود، به یک‌باره غیبت غیر منتظره نمودند، همین امر باعث شد که افرادی هم‌چون ابوبکر و عمر و ابوعبیده جراح نسبت به این غیبت مشکوک شده و سرانجام پس از تحقیق توانستند از نشست انصار اطلاع پیدا کنند و خود را به سقیفه برسانند و کودتای انصار را با کودتای خود خنثی کنند.

احتمال دوم این‌که ابوبکر و عمر از همان ابتدا خود را برای غصب خلافت آماده کرده بودند. آن‌ها انصار را تنها رقیب خود در امر خلافت می‌دانستند، لذا تحرکات آن‌ها را با گماشتن افرادی نفوذی، زیر نظر داشتند و همان افراد بودند که جلسه انصار را به اطلاع ابوبکر رساندند.
شاهد این مدعا مطلبی است که در برخی منابع تاریخی آمده است. ابوبکر با گماشتن افرادی هم‌چون عویم بن ساعده و معن بن عدی، در بین انصار از جلسه آن‌ها اطلاع پیدا کردند. به این صورت که عویم بن ساعده که برادر خوانده عمر بن خطاب بود، برای به شکست کشاندن نشست انصار، خطاب به آنان گفت: اگر خلافت، از آن شماست نه قریش، شاهد بیاورید تا با شما بیعت کنم و اگر به قریش تعلق دارد نه به شما، پس با آن‌ها بیعت کنید. در حین سخنرانی عویم بن ساعده، شخص دیگری به نام معن بن عدی به سرعت خود را به ابوبکر رساند و انتخاب سعد بن عباده به عنوان خلیفه را به اطلاع او رساند.[1]

احتمال سوم اینکه دو قبیله اوس و خزرج به امید اینکه بتوانند خلیفه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را از میان قبیله خود انتخاب کنند، نشست سقیفه را تشکیل دادند و از آنجایی که قبیله اوس از این قافله عقب مانده بود، و نتوانست خلیفه را از میان قبیله خود انتخاب کند، ماجرای انتخاب سعد بن عباده را به اطلاع مهاجرین رساند و پای آنان را به سقیفه باز کردند، تا با کمک آنان مانع از به خلافت رسیدن سعد بن عباده شوند.
شاهد بر این مدعا این است که بعد از ورود ابوبکر به سقیفه و سخنرانی‌اش، اسید بن حضیر که رئیس قبیله اوس بود، خطاب به انصار گفت: «والله لئن ولیتها الخزرج مرة لازالت لهم علیکم بذلک الفضیلة و لا جعلوا لکم فیها نصیبا ابداً، فقوموا فبایعوا ابابکر.[2] به‌خدا سوگند اگر خزرج یک بار حکومت را به‌دست بگیرد، برای همیشه برتری خود به شما را ثابت می‌کند و هرگز بهره‌ای از حکومت به‌دست نخواهید آورد، پس برخیزید و با ابوبکر بیعت کنید.»

پی‌نوشت:

[1]. الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، دارالفکر، بیروت: ج2، ص221
تاریخ طبری، محمد بن جریر طبری، دارالکتب العلمیية، بیروت: ج2، ص242
العقد الفرید، ابن عبد ربه، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج3، ص63
[2]. تاریخ طبری، محمد بن جریر طبری، دارالکتب العلمیية، بیروت: ج2، ص243
الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، دارالفکر، بیروت: ج2، ص224

نویسنده: محمد یاسر بیانی