پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ هر جامعه‌ای به فراخور مسیر فرهنگی که طی می‌کند، دارای ریزش‌ها و رویش‌هایی است. رویش‌هایی که گاه از زیر انبوه هجمه رسانه‌ای رخ می‌دهد. یکی از این رویش‌ها در دل جامعه مرفه و پر رسانه‌ی عربستان، حسن بن فرحان مالکی است. یکی از ریزش‌های وهابیت که در مسیر وهابیت، به ایجاد نوعی وهابیت افراطی اقدام و بر آن تأکید می‌کند، قفاری است.
استاد فرمانیان دراین‌باره می‌نویسد: «می‌توان نشانه‌هایی از رشد وهابیت معتدل را در عربستان دید. یكی از این وهابی‌های معتدل، حسن بن‌ فرحان مالكی است، كه خود را از پرورش‌یافتگان مكتب محمد بن عبدالوهاب و وهابیت می‌داند و عقاید او را می‌پذیرد، اما تكفیر محمد بن عبدالوهاب را به‌نقد می‌كشد.»[1]
رویش افکار معتدل در اندیشه‌های حسن بن فرحان المالکی بسیار پررنگ است. حسن بن فرحان المالکی در رد اندیشه‌های محمد بن عبدالوهاب، به ریشه اصلی مشکل، حمله کرده است. او تفکر تکفیری را در نظر گرفته است و می‌گوید: «تكفیری كه شیخ محمد بن عبدالوهاب و بسیاری از پیروانش گرفتار آن شده‌اند، پیامد‌های خشونت‌باری را در پی داشته است. این پیامدها ثمر ادله تكفیر و همان شعارهاست.»[2]
وی در ادامه می‌گوید: «وظیفه ماست كه با توجه به آثار شوم تكفیرِ ظالمانه، از ریخته‌شدن خون بی‌گناهان جلوگیری كنیم و هرگز محمد بن عبدالوهاب را فراتر از شرع ندانیم.»[3] حسن بن فرحان المالکی در ادامه تغییر روش خود به حقانیت اهل‌بیت در تاریخ اسلام و تقابل‌هایش با صحابه و تابعین اذعان می‌کند.
استاد فرمانیان دراین‌باره می‌گوید: «نویسنده با بررسی تاریخ، به حقانیت امام علی و اهل بیت او و نهایت مظلومیت آنان در فرهنگ اسلامی، پی برده و ظلم و دیكتاتوری بنی امیه را نیز شناخته است و لذا می‌گوید باید بپذیریم، وهابیت به همه ستم كرده است.»[4]
بروز و ظهور این رویش‌ها امید به تغییرات را در جامعه وهابی مهیا می‌کند. شناخت دو طیف این جریان، ما را در هدایت جریان‌های فکری سعودی کمک می‌کند.

پی‌نوشت:

[1]. مهدی فرمانیان، مقاله سلفیه و تقریب، مجله هفت‌آسمان، شماره 47، ص132،بی‌تا.
[2]. مالكی، حسن بن‌فرمان، مبلّغ نه پیامبر، ترجمة سیدیوسف مرتضوی، ص22 قم: نشر ادیان.
[3]. همان، 22.
[4]. مهدی فرمانیان، مقاله سلفیه و تقریب، مجله هفت‌آسمان، شماره 47، ص132،بی‌تا.