پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عربستان سعودی جامعه‌ای بسته‌ از نظر دینی و مذهبی است. در کشور عربستان سال‌هاست که وهابیت تقلیدی، امور کار را در دست دارند. وهابیت تقلیدی یا همان عالمان درباری، اعتراض به حاکم را جرم تلقی می‌کنند، و بر این باورند که نباید به حاکم اعتراض کرد و فقط در صورت ضرورت می‌توان حاکم را به‌صورت مخفیانه نصیحت کرد؛ یا برای زنان هیچ حقوقی قائل نیستند و زن مثل کالایی در دست مردان سعودی است. آنان به زنان اجازه رانندگی نمی‌دهند[1] و حق رأی برای آنان قائل نیستند و ...، این فضای بسته باعث شد، که جریان لیبرال یا همان تفکر غرب‌گرا در جامعه سعودی رواج پیدا کند، هر چند دل‌بستگی برخی از شاهزادگان سعودی به تفکر لیبرال نیز نقش مهمی در ترویج لیبرالیسم داشته است؛ زیرا شاهزادگان سعودی بر خلاف پدران و نسل‌های پیشین خود در رفاه کامل و در مدارس غربی رشد کرده‌اند و تمایل عمیقی به فرهنگ غرب دارند.[2]
لیبرال‌ها بر این باورند که باید حقوق شهروندی در جامعه تحقق پیدا کند، آنان علناً به مخالفت با حاکمان سعودی می‌پردازند و در عمل نیز تا حدودی موفق بوده‌اند، چنان‌چه سعود الفیصل گفت: «جامعه سعودی به سوی لیبرالیسم رو کرده و عربستان از بند غُل و زنجیرهای گذشته رها شده و در مسیر جامعه لیبرالی در حال حرکت است.»[3]
بنابراین می‌توان گفت: لیبرال‌های سعودی یکی از اهرم‌های فشار بر وهابیت درباری و حاکمان سعودی هستند، که با انتقادات جدی، تابوی وهابیت را درهم شکسته‌اند، تا جایی که به‌خاطر این فشارها و نامه‌های سرگشاده، ملک فهد پادشاه سعودی در سال 1992 ميلادی مجبور شد، قانون اساسی را در 83 بند بنویسد.[4] زیرا تا قبل از آن، جامعه پادشاهی آل سعود از هیچ قانونی تبعیت نمی‌کرد، بلکه سخن پادشاه قانون بود، ولی با این فشارها پادشاه دستوری، به پادشاه قانونی تبدیل شد. هم‌چنین ملک عبدالله، اولین دانشگاه مختلط را افتتاح کرد و برای اولین‌بار یک زن را به‌عنوان معاون وزیر منصوب کرد.[5] اکنون باید دید، نزاع مدرنیته و اسلام سلفی تا به کجا ادامه خواهد یافت، و در نهایت پیروزی از آنِ کدام جریان است.

پی‌نوشت:

[1]. خبرگزاری تسنیم، شناسه خبر: 1047637، تاریخ انتشار: 25/فروردین/1395.
[2]. جمعی از نویسندگان، اللیبرالیة فی السعودیة، الفکرة، الممارسات، الروی المستقبلیة، اعداد و اشراف وحدة الدراسات فی مرکز صناعة الفکر، موسسة الانتشار العربی، چاپ اول، 2013م، ص175.
[3]. سایت الجزیره، تاریخ انتشار: 29/3/2010، «المرأة محور الإصلاح بالسعودية».
[4]. نوح فیلدمان، سقوط الدوالة الاسلامیة و نهوضها، ترجمه طاهر بوساحیة، بیروت: الشبکة العربیة للابحاث و النشر، چاپ اول، 2014م، ص 128.
[5]. جمعی از نویسندگان، اللیبرالیة فی السعودیة، الفکرة، الممارسات، الروی المستقبلیة، اعداد و اشراف وحدة الدراسات فی مرکز صناعة الفکر، موسسة الانتشار العربی، چاپ اول، 2013م، ص156.

نویسنده: مجتبی محیطی