پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اخیراً کلیپی از سخنرانی یکی از سخنرانان کشور در فضای مجازی منتشر شده است، که می‌گوید: «اگر خداوند به‌خاطر یک خطا، شخصی را به اشد مجازات یعنی سوزاندن در آتش و خوراندن زقوم محکوم کند، آن خدا مانند داعشیان عمل کرده و چه‌بسا آنان از خداوند بهتر باشند.»
در این مورد می‌گوییم: درست است که خداوند رحمان و رحیم است و سخن خود با انسان را، با جمله «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز کرده است؛ و ما هر مقدار درباره صفت رحمانیت او سخن بگوییم، باز هم حق مطلب را ادا نکرده‌ایم؛ اما از طرف دیگر نیز به صفت عدل خداوند، به‌عنوان یکی از اصول اعتقادی باور داریم.
امام علی (علیه السلام) تعریف بسیار دقیقی از عدل ارائه می‌دهند و می‌فرمایند: «العدل يضع الأمور مواضعها.[1] عدل یعنی قرار دادن هر چیزی در سرجای خودش است.» و هم‌چنین علامه طباطبایی (رحمة الله علیه) در مورد عدل می‌فرمایند: «اقامة المساواة و الموازنة بين الأمور بأن يعطي كل من السهم ما ينبغي أن يعطاه. فيتساوي في ان كلا منها واقع في موضعه الذي يستحقه.[2] حقيقت عدل عبارت است از برقراری تساوی و توازن ميان امور به گونه‎ای كه سهم شايسته هر يك بدان داده شود. در نتيجه، همگی در اين جهت كه در جايگاه شايسته خود قرار گرفته است، يكسان و برابرند.»
قاضی عبدالجبار معتزلی (متوفای 415 قمری) در تعریف معنای عدل این‌طور می‌گوید: «نحن اذا وصفنا القديم تعالی بانه عدل حكيم، فالمراد به أنه لايفعل القبيح، او لا يختاره، و لا يخل بما هو واجب عليه، و أن افعاله كلها حسنة.[3] ما هرگاه خداوند را به عدل و حكمت وصف می‌‎كنيم، مقصودمان اين است كه خداوند فعل ناروايی انجام نمی‎دهد، و آن‌چه را كه واجب است ترك نمی‌‎كند، و همه كارهای او نيكوست.» بنابراین خداوندی که بر اساس عدل، خدایی می‌کند، باید هر چیزی را در موضع اصلی خود قرار دهد و سهم هر امری را به اندازه شایسته خود بدهد و از آن‌چه که واجب است، خودداری نکند.
لذا خدای عادل باید با انسان‌های صالح و نیکوکار، بخشنده و مهربان باشد؛ چون شایستگی رحمت او را دارند و با انسان‌های کافر و ظالم و فاسد و جنایت‌کار، قهار و منتقم باشد.
حال اگر بخواهیم صفت رحمانیت خداوند را طوری برجسته کنیم، که صفت شدید الانتقامی او در مقابل گنهکاران، کم‌رنگ شود، مقتضای این ادعا کم‌رنگ کردن یا نادیده گرفتن صفت عدل خداوند است. آیا واقعاً خداوند هم انسان‌های صالح را به بهشت برین خود می‌برد و هم انسان‌های گنهکار؟! آیا بانویی که تمام عمر خود را بر طبق حجب و حیا زندگی کرده است و در گرمای طاقت‌فرسای تابستان حجاب خود را حفظ نموده است، خنکای بهشت قسمتش می‌شود و خانمی هم که آزاد و بی‌بند و بار بوده و بر طبق هوای نفس زندگی کرده است، بهشتی می‌شود؟
اما این‌که خداوند را با فرقه جنایت‌کار داعشی مقایسه نماییم، یک قیاس مع الفارق است. چون بنای داعش و داعشیان برقراری عدل و عدالت در اجتماع نیست؛ آنان حق هیچ‌کدام از آموزه‌های قرآنی و اسلامی را ادا نکرده و نمی‌کنند. آنان بر خلاف دستور صریح قرآن و هم‌چنین عقل و شرع که می‌فرماید: «أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَينَهُم.[29/فتح] در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند.» با مؤمنین، چه از اهل‌سنت و چه ازشیعیان، «اشداء علی المومنین» شده‌اند و «رحماء علی الکفار» چه از صهیونیسم غاصب و جنایت‌کار و چه دشمنان قسم خورده اسلام، از یهود و نصاری.
البته باز هم یادآوری می‌کنیم که خداوند بر اساس عدل خود سزای گناهان را طبق کوچکی و بزرگی آن گناهان می‌دهد و به فرموده خودش هر کس به اندازه ذره‌ای خوبی یا بدی کرده باشد، جزای آن را می‌بیند، و هم‌چنین  بر اساس تعالیم اسلامی، خداوند برای همه گناهکاران راه توبه و بازگشت را باز گذاشته است.
جا دارد که همه ما در بیان یا اخذ تعالیم اسلامی به فرموده رهبری از سطحی‌نگری اجتناب کنیم و تعالیم دینی را از طریق آیات محکم قرآن و سخنان والای اهل‌بیت پیامبر به‌عنوان مفسران اصلی دین و هم‌چنین از کارشناسان خبره آن، یعنی علما و مجتهدین به‌دست آوریم.  

پی‌نوشت:

[1]. نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ناصر مکارم شیرازی، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، قم‌، ص846، حكمت 437
[2]. الميزان، علامه طباطبایی، منشورات اسماعيليان، ج 12، ص 331
[3]. شرح الأصول الخمسة، قاضی عبدالجبار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ص 203