پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سید قطب در 1906 (1324 هجری قمری) در استان اسیوط مصر به‌دنیا آمد.[1] وی ابتدا طرفدار تفکرات غیرمذهبی بود، اما در سفر به آمریکا دست‌خوش تحولاتی فکری شد و از ادبیات سکولار به تفکرات اخوان‌المسلمین گذر کرد. سفر سید قطب به آمریکا نه فقط او را غرب‌زده نکرد، بلکه باعث انزجار او از غرب شد و همین امر باعث جدایی وی از حزب لیبرال سکولار «وفد» شد. او در 1945 با نگاشتن مقاله‌ی «کجایی ای مصطفی کامل» این موضوع را رسماً اعلام کرد.[2]
دیدگاه‌های سید قطب تأثیر بسیار زیادی بر روی گروه‌های سلفی جهادی داشت. او با تأثیرگذاری بر جنبش‌های مصر و بالتبع بر دیگر کشورها و جریانات اسلامی، به یکی از تأثیرگذارترین و مشهورترین مبارزین معاصر تبدیل گشت. اندیشه‌های وی سازمان‌ها و گروه‌های اسلامی را تحریک می‌کرده است. مهم‌ترین عنصر در اندیشه‌های سید قطب جهاد است. توجه ویژه سید قطب به جهاد و تبعیت این اندیشه‌ها در سازمان‌هایی چون «التحریر» و «الجهاد و الهجرة» و سازمان‌های رادیکالی اسلامی مانند «القاعده» نشان‌دهنده نفوذ اندیشه‌های سید قطب است.
سید قطب جامعه را به دو گروه خوب و بد تقسیم می‌کند.[3] از نظر او یعنی جامعه جاهلی و خوب، یعنی جامعه نبوی؛ او با این تقسیم‌بندی درصدد است، جامعه جاهلی را در آثار خود تبیین کند. «او بعد از ابوالاعلی مودودی، دومین شخصیتی است که واژه «جهاد» را وارد اندیشه سیاسی معاصر کرد.»[4] او غرب را دشمن اصلی مسلمانان و جامعه غربی را جامعه جاهلی دانسته و مسلمانان را در چنگال فرهنگ منحط غربی می‌پندارد.
ریشه اصلی تفکر را این‌گونه بیان می‌کنند:
«وی معتقد بود هر جامعه‌ای که اسلامی نباشد، جاهلی است و راه برون‌رفت از این جهالت و بازگشت به حکومت الله در زمین، جهاد است. این جهاد است که راه‌های نامساعد به سمت ترقی اسلامی را هموار می‌کند و به مسلمانان و جامعه اسلامی عزت و افتخار می‌بخشد؛ بنابراین، بر مسلمانان واجب است که هرگز از جهاد غفلت نکنند، سید قطب برای اعتلا بخشی به واژه «جهاد» از هیچ کوششی دریغ نکرد و ضمن توجه به نگارش افکار خود در قالب کتاب‌هایی هم‌چون «معالم»، «خصائص التصور الاسلامی»، «المستقبل لهذا الدین» و «فی ظلال القرآن» به ترویج جنبش رادیکالی بین طرفدارانش پرداخت و در این میان از فعالیت‌های سیاسی غافل نبود، تا این‌که در این راه جان خود را از دست داد و اعدام شد.»[5]
در واقع نوعی انحراف بسیار اندک در اندیشه‌های سید قطب دیده می‌شود، که آن عدول از عقلانیت و مصلحت سنجی در اجرای احکام الهی است. وی هرگز یک اسلام‌شناس نبوده است، و این خود بزرگ‌ترین نقص وی محسوب می‌شود. یک فقیه و اسلام‌شناس برای اجرای احکام الهی و اصلاح جامعه به سمت جامعه اسلامی هرگز از تأمل در شرایط زمانی و مکانی غفلت نمی‌کند.

پی‌نوشت:

[1]. صلاح عبدالفتاح خالدی، سید قطب از ولادت تا شهادت، ص 25، بی‌تا
[2]. مجلة الرساله، ش 627، ج 2، ص 723. مصر، قاهره، سال 1965.
[3]. کتاب معالم فی الطریق سید قطب، ص 52،انتشارات دار الشروق، قاهره،  1973ق.
[4]. اسلام و صلح جهانی ، سید قطب، ص 128،ترجمه سید هادی خسرو شاهی، انتشارات کلبه شروق، 1346.
[5]. مجله سراج منیر، محمد باغبان زاده، مقاله «جهاد در اندیشه سید قطب» شماره 15، 1393.