پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شناخت برخی از واژه‌ها و اصطلاحات در هر علمی به خاطر کاربرد و جایگاه آن، اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. در کتاب مقدس یکی از اصطلاحاتی که بررسی آن می‌تواند نقش شایانی در حل بسیاری از مسائل پیچیده ایفا کند، اصطلاح «پسر خدا» است.

بررسی این اصطلاح از آن جهت اهمیت دارد که یکی از ادله مسیحیان در راستای اثبات الوهیت عیسی مسیح، تمسک به این مطلب است که در کتاب مقدس از عیسی مسیح به عنوان پسر خدا نام برده شده است. یکی از آیاتی که مسیحیان جهت اثبات الوهیت عیسی مسیح از آن استفاده کرده‌اند، یوحنا در انجیل خود چنین نقل کرده است: «و من دیده شهادت می‌دهم که این است پسر خدا.»[1]

بررسی‌ها نشان می‌دهد که اصطلاح پسر خدا کاربرد فراوانی در کتاب مقدس داشته و هیچ‌یک از کسانی که به عنوان پسر خدا خوانده‌شده‌اند و یا پیروانشان هرگز ادعا نکرده‌اند اطلاق پسر خدا بر آن شخص دلالت بر الوهیتش می‌کند. خداوند در کتاب مقدس از چندین نفر به عنوان پسران خود یاد می‌کند: «پسران خدا دختران آدمیان را دیدند که نیکو منظرند و از هر کدام که خواستند، زنان برای خویشتن می‌گرفتند.»[2]

خداوند در بخشی دیگر از کتاب مقدس از اسرائیل که همان یعقوب نبی است به عنوان پسر خود یاد می‌کند: «و به فرعون بگو خداوند چنین می‌گوید: اسرائیل، پسر من و نخست‌زادۀ من است.»[3] خداوند خطاب به داوود نبی، از سلیمان نبی به عنوان پسر خود نام برده و خود را پدر او می‌خواند: «و به من گفت: پسر تو سلیمان، او است که خانه مرا و صحن‌های مرا بنا خواهد نمود، زیرا که او را برگزیده‌ام تا پسر من باشد و من پدر او خواهم بود.» [4]

در کتاب مقدس فرزندان اسرائیل نیز پسران خدا نامیده شده‌اند: «لیکن شماره بنی‌اسرائیل مثل ریگ دریا خواهد بود که نتوان پیمود و نتوان شمرد و در مکانی که به ایشان گفته می‌شد شما قوم من نیستید، در آنجا گفته خواهد شد پسران خدای حی می‌باشید.»[5] در عهد عتیق همان‌گونه که شاهد آن هستیم عده‌ی زیادی به عنوان پسران خدا خوانده‌شده‌اند ولی با این حال نه هیچ‌کدام از آنان ادعای الوهیت کرده‌اند و نه کسی از پیروانشان بر الوهیت آنان شهادت داده‌اند.

در عهد جدید نیز اصطلاح پسر خدا فراوان استعمال شده و حال‌آنکه هیچ‌کدام دلالتی بر الوهیت کسی ندارد. در انجیل متی اصطلاح پسر خدا در چندین شخص استعمال شده است: «تا پدر خود را که در آسمان است پسران شوید...»[6] انجیل لوقا نیز حضرت آدم را پسر خدا نامیده‌ است: «ابن اَنوش، بن شِیث، بن‌آدم، بن الله.»[7]

یوحنا نیز در انجیل منتسب به خود، از ایمان داران به عنوان فرزندان خدا نام می‌برد: «و امّا به آن کسانی که او را قبول کردند قدرت داد تا فرزندان خدا گردند، یعنی به هر که به اسم او ایمان آورد...»[8] وی در رساله‌ی خود انسان‌ها را به فرزندان خدا و فرزندان ابلیس تقسیم می‌کند: «فرزندان خدا و فرزندان ابلیس از این ظاهر می‌گردند. هر که عدالت را بجا نمی‌آورد از خدا نیست و همچنین هر که برادر خود را محبت نمی‌نماید.»[9]

جالب این است که حتی پولس که تغییرات زیادی در مسیحیت ایجاد کرد و آن را به انحراف کشانید، اصطلاح پسر خدا را بر مؤمنین اطلاق کرده است: «زیرا همه کسانی که از روح خدا هدایت می‌شوند، ایشان پسران خدایند.»[10] وی در بخشی دیگر از سخنانش انسان‌های نیکو کردار را نیز فرزندان خدا می‌داند: «و هر کاری را بدون همهمه و مجادله بکنید تا بی‌عیب و ساده‌دل و فرزندان خدا بی ملامت باشید...»[11]

نتیجه مطلب این است که اصطلاح پسر خدا در کتاب مقدس به‌وفور استفاده‌شده و هیچ‌کدام از آنان دلالت بر الوهیت شخصی نمی‌کند. لذا با توجه به این آیات، استدلال مسیحیان به این اصطلاح در اثبات الوهیت عیسی مسیح اشتباه و غلط بوده و استعمال پسر خدا در شخص عیسی مسیح هرگز الوهیت وی را اثبات نمی‌کند.

پی‌نوشت:
[1]. ترجمه‌ی قدیم کتاب مقدس، یوحنا 1: 34.
[2]. پیدایش 6: 2.
[3]. خروج 4: 22.
[4]. اول تواریخ 28: 6.
[5]. هوشع 1: 10.
[6]. متی 5: 45.
[7]. لوقا 3: 38.
[8]. یوحنا 1: 12.
[9]. رساله‌ی اول یوحنا 3: 10.
[10]. رومیان 8: 14.
[11]. فیلیپیان 2: 14-15.