پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ وجود حجت و خلیفه خدا در روی زمین از جمله مسائل مهمی است، که قرآن به آن اشاره می‌کند. در سوره بقره چنین می‌خوانیم که: «وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَةً.[بقره/30] هنگامى را كه پروردگارت به فرشتگان گفت: من در روى زمين، جانشينى قرار خواهم داد.‏» آن‌چه در این آیه مورد بحث است، کلمه «جاعل (اسم فاعل)-قرار دهنده» است. با این کلمه ثابت می‌شود که الان باید خلیفه خدا در روی زمین باشد و زمین بدون خلیفه خدا امکان ندارد. به بیان دیگر: کلمات و الفاظ آیه بر استمرار نصب و جعل خلیفه الهی تا روز قیامت، دلالت دارد. با ذکر چند نکته این مطلب را  بیان می‌کنیم.
نکته اول: سكاكی، نحوی و ادیب مهم اهل سنت، در کتاب خود تصریح می‌کند که: «اسم فاعل هر طور که باشد چه مفرد باشد، یا مثنی یا .. در صورتی عمل می‌نماید، که به معنای مضارع یا آینده باشد و یا این‌که دلالت بر استمرار و همیشگی عمل داشته باشد.»[1]
نکته دوم: علاوه بر ادیبان اهل سنت، نیز بعضی از مفسرین اهل سنت از جمله آلوسی در تفسیر خود در ذیل آیه چنین می‌گوید: «برای همیشه و تا روز قیامت و لحظه قيامت این خلافت در انسان کامل وجود دارد.»[2]
عارف مشهور اهل سنت، محیی الدین، ابن عربی نیز ذیل همین آیه شریفه تصریح می‌نماید: «خداوند امامت را در فرزندان آدم تا روز قیامت قرار داده است؛ بنابراین انسان کامل، همان هدف و مقصودی است که دنیا، به‌خاطرش ساخته شده و بر پا شده و اگر در آن نباشد، دنیا از بین می‌رود و آسمان نابود شده و ستارگان پراکنده گشته و خورشید خاموش شده و کوه‌ها به حرکت در آمده و اموال با ارزش و قیمتی رها شده و دریاها برافروخته شده و دنیا به پایان خودش می­‌رسد و آبادانی با انتقال انسان، به عالم آخرت منتقل می‌­شود.»[3]
فخر رازی پیرامون عصمت و صاحب الزمان بودن امام مهدی (علیه السلام) چنین می‌نویسد: «[قطب عالَم] انسان يگانه‌ای است كه كامل‌ترين موجود در هر زمان است كه مقصود اصلی از خلقت اين عالَم همان فرد است و شكی نيست كه مقصود اصلی و ذاتی خلقت اين عالَم همان انسان كامل است .... پس ثابت شد كه آن شخص كامل، قطب عالَم است و غير از او، همه انسان‌ها مانند تابعين او هستند. عده‌ای از شیعيان دوازده امامی، ايشان را امام معصوم می‌دانند، و گاهی نیز به او صاحب الزمان گفته و می‌گویند که غائب است. شيعيان در این دو وصف اخیر (معصوم بودن و صاحب الزمان بودن حضرت مهدی) راست گفته‌اند. چرا که او [امام زمان] از نواقصی که در دیگران وجود دارد، مبرا است و هم‌چنین صاحب الزمان می‌باشد.»[4]
نتیجه: اولا: انتخاب خليفه و جانشين در زمين، به‌عهده خداوند متعال است. ثانیا: اگر خلیفه خدا در زمین نباشد، زمين اهلش را در خود فرو می‌برد. ثالثا: علاوه بر این‌كه آن شخص، جانشين خداوند در زمين است، بايد معصوم باشد و فقط خداوند است که می­‌داند چه کسی معصوم مطلق و مصداق همه­ صفاتش است.

پی‌نوشت:

[1]. «اسم الفاعل‏: كيف كان، مفردا أو مثنى أو ... يعمل عمل فعله المبني للفاعل، إذا كان على أحد زماني ما يجري هو عليه، و هو المضارع دون المضي أو الاستمرار.»سكاكى، مفتاح العلوم، دار الكتب العلمية، بيروت، ص 197.
[2]. «و لم تزل تلك الخلافة في الإنسان الكامل إلى قيام الساعة و ساعة القيام» آلوسی، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، دارالكتب العلميه، بيروت‏، 1415 ق، چاپ اول، تحقيق: على عبدالبارى عطية. ج ‏1، ص  222، 223
[3]. «و جعل الإمامة في بنيه إلى يوم القيامة، فالإنسان الكامل هو المقصود الذي به عمرت الدنيا و قامت، و إذا رحل عنها زالت الدنيا، و مارت السماء، و انتثرت النجوم، و كورت الشمس، و سيرت الجبال، و عطلت العشار، و سجرت البحار، و ذهبت الدار الدنيا بآخرها، و انتقلت العمارة إلى الدار الآخرة، بانتقال الإنسان» ابن عربی، رحمة من الرحمن فى تفسير و اشارات القرآن، مطبعه نصر، دمشق، 1410 ق، چاپ اول، تحقيق: محمود محمود غراب.‏ ج ‏1، ص 96،
[4]. «ثم إن ذلك الإنسان الواحد هو أكمل الأشخاص الموجودين في ذلك الدور كان المقصود الأصلي من هذا العالم العنصري، هو وجود ذلك الشخص. ولا شك أن المقصود بالذات هو الكامل....[فثبت: أن ذلك الشخص هو الكامل وثبت: أن ذلك الشخص] هو القطب لهذا العالم العنصري، و ما سواه فكتبع له وجماعة من الشيعة الامامية يسمونه بالامام المعصوم. وقد یسمونه بصاحب الزمان ویقولون بأنه غائب. ولقد صدقوا فی الوصفین ایضا لأنه لما کان خالیا عن النقائص التی هی حاصلة فی غیره کان معصوما من تلک النقائص وهو ایضا صاحب الزمان.» فخر رازي، المطالب العالیة، محقق: احمد حجازي السقاء، ناشر: دار الكتاب العربي، بيروت، ج 8 ص 106.