پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ آیا صحابهٔ پیامبر اکرم مشرک هستند!؟
توسل به پیامبر اکرم و اهل‌بیت مطهرش (صلی الله علیه و آله) از سنت‌هایی بوده است که از ابتدا اسلام تاکنون بین مسلمین مرسوم بوده، آن‌چنان‌که علماء بزرگ اسلام (از هردو فرقه شیعه و سنی) در کتب خویش به ذکر آن پرداخته‌اند. که در ادامه به گوشه‌ای از رفتار صحابه و بزرگان اهل سنت در این زمینه اشاره می‌کنیم.
زمانی‌که قحطى و خشک‌سالی پیش مى‏‌آمد، خلیفه دوم از طریق توسّل به عباس عموى پیامبر (صلی الله علیه و آله) طلب باران مى‏‌کرد و مى‏‌گفت: «به خدا سوگند! عباس وسیله به درگاه الهى است و داراى قرب و منزلت نزد اوست و خدایا! ما به‌ وسیله عموى پیغمبرمان به تو روى مى‏‌آوریم، پس سیرابمان کن».[۱]
یا در حدیثی دیگر عایشه، مردم را به توسل به قبر مطهر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) برای برطرف شدن قحطی تشویق می‌نمود: «آن‌گونه که در تاریخ منقول است که مردم مدینه، مبتلا به قحطی شدیدی شدند، نزد عایشه شکایت کردند، عایشه به آن‌ها گفت: به قبر رسول خدا (صلی الله علیه و‌ آله) توجه کنید و پنجره‌ای بین قبر شریف و آسمان باز کنید تا مانعی بین قبر و بین آسمان نباشد، مردم این کار را انجام دادند و به‌همین خاطر آن سال باران فراوانی بارید، به حدی‌که همه بیابان‌ها سرسبز شد و چهارپایان از این علف‌ها به‌اندازه‌ای خوردند که فربه شدند».[۲]
و یا در تاریخ منقول است که عقبه بن عامر که نامه‌رسان خلیفه دوم در فتح دمشق بود، با توسل به قبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) راه هفت روز و نیم را با دو روز و نیم طی نمود.[۳]
محمد بن مؤمل شاگرد ابن خُزیمه، استاد بخاری و مسلم، می‌گوید به همراه استادم ابن خزیمه و جمعی از اساتید به زیارت بارگاه علی بن موسی‌الرضا (علیه السلام) در طوس رفتیم، استادم ابن خزیمه چنان در برابر آن بقعه متبرکه تعظیم و تواضع کرد که همه در شگفت ماندیم.[۴] و امامان اهل سنت به استحباب توسل تأکید داشته[۵] و خویشتن نیز به آن عمل می‌کرده‌اند. محمد بن ادریس شافعی به قبر ابوحنیفه و احمد بن حنبل به قبر شافعی متوسل می‌شدند.[۶]
توسل به اهل‌بیت (علیهم السلام) در عرف مردم آن‌چنان رواج داشته است، که شاعران بزرگ آن را در اشعار خویش تبلور داده‌اند به‌ عنوان‌ مثال سعدی که در قرن ششم می‌زیسته است و مذهب تسنن را برای خویش انتخاب کرده است، در کتاب بوستان خویش این‌گونه می‌سراید.
خدایا! به حــق بنی فاطمــه           که بر قولم ایمان کنـم خاتمــه
اگر دعوتم رد کنی ور قبول         من و دست و دامان آل رسول[۷]
سخن پایانی این‌که توسل و توکل که حدود پانزده قرن میان مسلمانان رواج داشته است، توسط گروه نوظهور وهابیت شرک نامیده شده، آن‌چنان‌که ابن‌تیمیه که سرمنشأ تفکر وهابی است، در فتوایی این‌گونه بیان می‌کند: «اگر کسی به ‌قصد زیارت و توسل به پیامبر مسافرت کند، و علت اصلی سفر او رفتن به مسجد حضرت و توسل وزیارت و طلب حاجتی از وی باشد مشرک و از شریعت اسلام خارج است».[۸]
حال‌ آن‌که این سؤال در ذهن مطرح می‌شود که آیا صحابه جلیل‌القدر و علما بزرگ فریقین تاکنون به این نکته توجه نداشته‌اند که توسل شرک است، یا این‌که ملاک‌های شرک را در توسل نمی‌دیده‌اند.[۹] تا آن را مورد رد قرار دهند!؟
یا این‌که وهابیان تمام صحابه حتی خلفا راشدین را نیز مشرک می‌دانند، که در این صورت این سؤال مطرح می‌شود، که چگونه به پیروی از ایشان برخاسته‌اند، و ایشان را به‌ عنوان خلیفه قبول کرده‌اند؟

پی‌نوشت:
[۱]. «هذا واللَّه الوسیلة الى اللَّه و المکان منه، اللهم! انّا نتوسّل الیک بعمّ نبیّنا فاسقنا»، ابن اثیر، اسد الغابه‏، دار الکتب العلمیه. اسدالغابة، ج ۳، ص ۱۶۵
[۲]. مسند الدارمی معروف به سنن الدارمی، تألیف ابو محمد عبد الله بن عبد الرحمن بن فضل بن بهرام الدارمی، با تحقیق حسین سلیم اسد الدارانی، جلد اول، چاپ دار المغنی، صفحه ۲۲۷
[۳]. عمده القاری شرح صحیح بخاری، تألیف بدر الدین ابی محمد محمود بن احمد عینی، چاپ دار الکتب العلمیه بیروت، جلد ۱۱، با تحقیق عبد الله محمود محمد عمر، صفحه ۲۲۷
[۴]. تهذیب التهذیب،بن حجر العسقلانی، مطبعة دائرة المعارف النظامية، هند، چاپ اوّل، 1326 هـ.ق،ج ۷، ص ۳88 (از نکات بسیار مهم، در این نقل‌ها این است که بزرگان اهل سنت به اهل‌بیت رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) متوسل می‌شده‌اند.)
[۵]. کتاب الانصاف فی معرفه الراجح من الخلاف علی مذهب امام احمد بن حنبل، تألیف امام علاء الدین ابی الحسن علی بن سلیمان بن احمد المرداوی السعدی الحنبلی، چاپ دار الکتب العلمیه بیروت، جلد دوم، صفحه ۴۳۰
[۶]. الخطیب البغدادی، تاریخ بغداد، ج ۱، ص ۱۲۰
[۷]. بوستان ـ قسمت ستایش پیغمبر صلی‌الله علیه واله
[۸]. ابن تیمیه، الرد علی الاخنائی، ص۱۸، چاپ ریاض، انتشارات المرئاسه العامه الادارات البحوث العلمیه، ۱۴۰۴ه ق.
[۹]. یکی از مهم‌ترین ملاک‌های شرک این است که شخص گمان کند که فرد یا شیء می‌تواند مستقلاً و بدون کمک خداوند متعال در جهان هستی کاری را انجام دهد. حال آن‌که افرادی که متوسل به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) می‌شوند، به این اندیشه قائل هستند که تمام قدرت و توانایی که برای ایشان است از خداوند متعال هست و چون خداوند ایشان را به عنوان وسیله‌ای برای تقرب قرار داده است به ایشان توسل می‌نمایند.