پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ معنای بدعت طبق قول لغویان به هر چیز نو و تازه که مماثل ندارد، می‌باشد و فرقی ندارد که آن امر جدید در دین باشد یا عادات مردم یا در هر مورد دیگر.[۱] اما همین لغویان، بدعتی که در شرع آمده را این‌چنین معرفی نموده‌اند: هر امر جدیدی که بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) در دین حادث شده باشد.
استاد سبحانی (دامت برکاته) می‌نویسد: همه این‌ها موید این است که بدعت عبارت است از «احداث در دین».
بدعت در اصطلاح علماء:
اختلافی در حرمت بدعت نمی‌باشد بلکه آن‌چه در این‌جا مهم است شناخت دقیق مفهوم بدعت و تعیین حد و حدود آن می‌باشد تا در مواقع شک در مصداق، به یک قاعده کلی مراجعه نماییم. مصنف در این کتاب ۲۲ تعریف برای بدعت ارائه می‌فرماید که خود این تعاریف را به سه دسته تقسیم نمود:
شش قسم اول ناظر به تحدید مفهوم بدعت است و بدعت را یک قسم شمرده است که‌‌ همان بدعت در دین است. از جمله این تعاریف عبارت است از: «البدعة: ما أحدث مما لا أصل له فی الشریعة یدل علیه، أما ما کان له أصل من الشرع یدل علیه فلیس ببدعة شرعا وإن کان بدعة لغة.[۲] بدعت عبارت است از چیزهای جدیدی که اصلی در دین ندارند اما آنچه که در دین اصلی دارد که به آن دلالت کند، بدعت‌شرعی نمی‌باشد گرچه در لغت بدعت باشد».
شش قسم بعدی، بدعت را تعریف نموده است و سپس آن را به محموده و مذمومه تقسیم نموده است. برای نمونه به یکی از این تعاریف اشاره می‌شود: «عن حرملة بن یحیی، قال: سمعت الشافعی یقول: البدعة، بدعتان: بدعة محمودة وبدعة مذمومة، فما وافق السنة فهو محمود وما خالف السنة فهو مذموم.[۳] حرمله بن یحیی می‌نویسد از شافعی شنیدم که می‌گفت: بدعت دو گونه است: بدعت پسندیده، و مذمومه و مورد سرزنش. در صورتی‌که بدعت با سنت موافق باشد، پسندیده و در صورتی‌که با دین مخالف باشد ناپسند است».
تعریف توسط علمای شیعه برای بدعت: تاکنون تعاریف مذکور از نظر علمای اهل سنت بود، اکنون نگاهی به برخی از تعاریف بدعت از نظر علمای شیعه می‌اندازیم: علامه حلی در «مختلف» بدعت را چنین تعریف نموده است: «کل موضوع لم شرع فیه الاذان فانه یکون بدعة.[۴] هر‌چیز جدیدی که اذن شرعی در مورد آن داده نشده باشد» و علامه سید محسن أمین بدعت را چنین تعریف نموده است: «البدعة: إدخال ما لیس من الدین فی الدین کإباحة محرم أو تحریم مباح، أو إیجاب ما لیس بواجب أو ندبة، أو نحو ذلک سواء کانت فی القرون الثلاثة أو بعد‌ها، وتخصیصها بما بعد القرون الثلاثة لا وجه له.[۵] بدعت عبارت است از داخل کردن آن‌چیزی که جزء دین نیست در دین، مانند مباح دانستن چیزی که حرام است یا بالعکس یا واجب دانستن چیزی که واجب نیست و مانند این موارد و در این مورد فرقی بین قرون سه‌گانه اول و غیر آن ندارد.»
به نظر می‌رسد تنها انگیزه‌ای که باعث شده برخی از علمای اهل سنت بدعت را به ممدوحه و مذمومه تقسیم کنند، قول عمر در مورد نماز تراویحی است که عمر امر به جماعت خواندن آن نمود، در حالی‌که این امر در زمان رسول خدا صورت نگرفته بود و الا بعید به نظر می‌رسید که به ذهن علما این تقسیم بندی خطور نماید.
بهترین تعریف برای بدعت:
در نظر نویسنده تعریف سید محسن امین و آشتیانی که شبیه به هم است از بهترین تعاریف برای بحث بدعت می‌باشد، زیرا بدعت را این‌گونه آورده‌اند: «ادخال ما لم یعلم من الدین فی الدین فضلاً عما علم لیس فی الدین.» داخل کردن آن‌چه نمی‌داند جزء دین است در دین، چه برسد به این‌که بداند جزء دین نیست.
البته اشکالی که بر این تعریف وارد نموده، این است که موارد نقص از دین در این تعریف گنجانده نشده است، با وجود این‌که این مورد نیز بدعت است.[۶]

پی‌نوشت:
 [۱]. خلیل، ترتیب‌العین، بی‌جا، بی‌تا، ص۷۲؛ ابن‌فارس، المقاییس، بی‌جا، بی‌تا، ج۱، ص۲۰۹.
 [۲]. ابن‌رجب‌حنبلی، جامع‌العلوم‌الحکم، هند، بی‌تا، ص۱۶۰.
 [۳]. ابن حجر عسقلانی، فتح‌الباری، بی‌جا، بی‌تا، ج۱۷، ص۱۰.
 [۴]. علامه‌حلی، مختلف، بی‌جا، بی‌تا، ج۲، ص۱۳۱.
 [۵]. امین‌عاملی، سید‌محسن، کشف‌الارتیاب، بی‌جا، بی‌تا، ص۱۴۳.
 [۶]. سبحانی، جعفر، البدعة مفهوم‌ها حد‌ها وآثار‌ها، بیروت، دار الوضاء، چاپ اول، ۱۴۱۹ق، صص ۲۲-۳۰