پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ گروه القاعده در ابتدا با داعیه جهاد برای دفاع از سرزمین‌های اسلامی در افغانستان توسط عبدالله عزام و اسامه بن‌لادن[1] تشکیل شد. هدف این گروه مبارزه با دُوَل غربی و بیگانه‌ای که وارد خاک کشورهای مسلمان که آن زمان افغانستان بود، اعلان‌شده بود. این گروه با پیوستن ایمن الظواهری و زرقاوی و جذب نیروی بیشتر دارای قدرت بیشتری شد. هدف این گروه تشکیل حکومت اسلامی و گسترش اسلام به تمام جهان بود.[2] دامنه فعالیت‌های این گروه به دیگر کشورهای اسلامی ازجمله یمن، سودان و برخی دیگر از کشورهای آفریقایی نیز کشانده شده است. این گروه که خود را سلفیه جهادی می‌نامند به عملیات نظامی علیه نظامیان و غیرنظامیان دست می‌زنند و هنوز به فعالیت خود ادامه می‌دهند. ازجمله عملیات تروریستی گروه القاعده، بمب‌گذاری در هتل عدن در سال 1992م، بمب‌گذاری در مرکز تجاری جهانی، کشتن نوزده سرباز آمریکایی و ده‌ها عملیات خرابکارانه دیگر است.[3]
بن‌لادن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رهبران القاعده، در نامه خود به فهد بن عبدالعزیز حکم به غیر ما انزل الله را از مصادیق حکم به جاهلیت می‌داند.[4] همچنین او حاکمان جامعه اسلامی کنونی را جاهل می‌خواند و آن‌ها را متهم به کفر و ارتداد می‌نماید.[5] او فرقی بین حاکمان کشورهای اسلامی و حاکمان کشورهای غربی و آمریکا نمی‌گذارد و هر دو را به علت منع از اجراشدن احکام اسلامی به کفر منتسب می‌نماید.[6] به همین علت، جهاد نه‌تنها علیه کفار بلکه علیه مرتدان و حاکمان جامعه اسلامی نیز واجب هست.[7] او تمام افراد جامعه را به جهاد علیه کفار دعوت می‌نماید. بن‌لادن دراین‌باره به کلامی از سید قطب استشهاد می‌کند که او می‌نویسد جاهلیت با اسلام به‌هیچ‌وجه در یک مسیر قرار نمی‌گیرد و باهم جمع نمی‌شود، جاهلیت چه در صدر اسلام و چه در زمان کنونی و چه در زمان آینده فرقی باهم نمی‌کند.[8] بن‌لادن کفر و جهالت را به رؤسای دولت‌ها نسبت می‌دهد.[9] به نظر او پارلمان، دین جاهلیت در مقابل دین اسلام هست. بدین معنا که مجلس در مقابل خداوند و قوانین خداوند مشغول به قانون‌گذاری است و در کار خداوند دخالت می‌کند.
با دقت در کلام بن‌لادن به این نتیجه می‌رسیم مصداق جاهلیت، سران حکومت‌های اسلامی که با آمریکا همکاری می‌کنند و کشورهای غربی و آمریکا است. او سعی بر این دارد که مردم را تحریک به‌ جهاد برای مبارزه با سران حکومت‌های اسلامی، و هم‌چنین نظام طاغوت یعنی آمریکا و غربی‌هایی که در کشورهای اسلامی مستقر شدند، نماید. لذا دیده می‌شود در دو مرحله مواضع و دشمنی خود را با آمریکا اعلام می‌نماید، در مرحله اول روی سخن او با نظامیان اروپایی و آمریکایی است که در افغانستان مستقر هستند و در مرحله دوم روی سخن او با تمام آمریکایی‌ها در هر منطقه از جهان است که به آن‌ها اعلام جنگ می‌نماید. از شواهدی که نشان می‌دهد دشمن او و مصداق جاهلیت در نظر او آمریکا است، انفجارهایی است که توسط او علیه آمریکا رخ‌داده است؛ ازجمله این موارد انفجار بمب در مقابل سفارت آمریکا در کشور افغانستان را، می‌توان نام برد.[10]
ابوعبدالرحمن ایمن الظواهری[11] از دیگر رهبران این گروه اجرای احکام اسلامی در یک جامعه را شرط لازم برای تبدیل جامعه به دار الاسلام می‌داند و فرق بین جامعه جاهلیت و جامعه اسلامی را در همین می‌داند.[12] در جامعه‌ای که قانون بشریت به‌جای قانون الهی حاکم شود و بشریت برای جامعه تصمیم بگیرد و قانون‌گذاری کند، آن جامعه یک جامعه جاهلی می‌شود.[13] در نظر او کشورهای اسلامی بلاد کفر هستند، زیرا احکام اسلامی در آن پیاده نمی‌شود[14] و علت اجرا نشدن احکام اسلامی در کشورهای به‌ظاهر اسلامی حکام کافر آن هست لذا باید برای عزل این حکام جهاد کرد و این جهاد بر همه واجب است.[15] تکیه‌بر سخنان سید قطب در کلام ایمن الظواهری به‌خوبی مشهود است با این تفاوت که سید تمام جامعه را جامعه جاهلی می‌داند اما ایمن الظواهری فقط حکومت را متهم به جهالت می‌کند.[16] او در نامه‌ها و کتب مختلف خود به این مسئله اشاره دارد.[17]
از دیگر رهبران این دوره ابو مصعب سوری[18] است. او دهه هشتاد میلادی را دهه مبارزه با جاهلیت می‌داند که به پیروی از سید قطب برای از بین بردن جاهلیت مجاهدت می‌کردند.[19] به نظر او هرکس مشارکت بشر را در حکم خداوند تجویز نماید به بیراهه رفته است و درواقع اجرای قوانین بشری به‌جای قانون اسلام و حکومت اسلامی را از طرح‌های جاهلیت می‌داند.[20] در جای دیگری به کلام سید قطب استشهاد می‌کند که مجتمع اسلامی تشکلی غیر از تشکل جوامع جاهلی دارد که این مجتمع متشکل از نیروها و گروه‌ها است که در مقابل جاهلیت مجاهدت می‌کند.[21] او عقیده دارد جوامع اسلامی دوباره به جاهلیت برگشتند، لذا برای رهایی از این جاهلیت باید سلاح به دست گرفت و با آن جنگید.[22]
از دیگر رهبران مطرح در این دوره ابو محمد مقدسی[23]است. او نیز مثل دیگر هم‌کیشان خود جامعه کنونی را فرورفته در جاهلیتی هم‌چون جاهلیت دوران پیامبر بلکه بدتر از آن می‌داند. به نظر او عقاید، آداب و رسوم، حتی بعضی از علوم هم‌چون فلسفه، جاهلیت هست. او می‌نویسد باید بر این جامعه جاهلی چیره شویم.[24] در نظر او جهاد با کفار و حاکمان مرتد جامعه اسلامی واجب است.[25] در اندیشه مقدسی دعوت و جهاد مکمل یک‌دیگرند و هر یک مسئولیتی را در اعمال توحید به دوش دارند.[26]
ابوقتاده فلسطینی[27] به‌عنوان دیگر رهبر القاعده با استشهاد به کلامی از سید قطب جامعه کنونی را یک جامعه جاهلی نوین می‌داند که مزین به نیرنگ و دورویی است که درنتیجه آن حقیقت در پشت آن پنهان مانده است.[28] در نظر ابوقتاده اهل اسلام نسبت به دین اسلام جاهل هستند.[29] او با این عقیده که اکنون امت اسلام در شرک و جهل فرورفته‌ است، وظیفه گروه سلفیه جهادی را نجات کامل دین اسلام از جهالت و شرک و بازگردان آن به همان دوران پیامبر و صحابه می‌داند.[30] دشمن به نظر او یهود و سران حکومت‌های اسلامی می‌باشند.[31] او در جواب این سؤال که چرا جهاد واجب است؟ می‌نویسد: جهاد برای مبارزه با جاهلیتی است که جامعه به آن مبتلا شده است.[32]
با توجه به گفته‌های رهبران این گروه، مصداق بارز جاهلیت در این دوره، آمریکا و جوامع غربی است درنتیجه باید برای رهایی از این جاهلیت مبارزه کرد، زیرا این کشورها وارد خاک‌های جوامع اسلامی شده بودند، لذا رهبران این گروه، آمریکا و کشورهای غربی متجاوز به خاک افغانستان را به نام جامعه جاهلیت و درنتیجه جوانان کشورهای اسلامی را برای مبارزه با آن دعوت کردند.

پی‌نوشت:
[1] . برای آشنایی با اسامه بن لادن رجوع شود به کتاب اسامه بن لادن، برگن، پیترال، ترجمه: عباسقلی عباسی فرد، تهران، اطلاعات، 1390ش، ص 27.
[2] . رفيعى‏ محمد طاهر، تأثير تفكر جهادى «عبدالله عزّام» در گسترش خشونت‏هاى «القاعده»، «مجموعه مقالات كنگره جهانى جریان‌های افراطى و تكفيرى از ديدگاه علماى اسلام»، قم، ايران، دار الإعلام لمدرسة اهل‌البیت (علیهم‌السلام)، چاپ: یکم، 1393 ش،ج 1،صص 27-29.
[3] . اسماعیلی، حمیدرضا، القاعده از پندار تا پدیدار، تهران، موسسه اندیشه‌سازان نور، چاپ دوم، 1390 ش، ص73.
[4] . بن لادن،اسامه،نامه به فهد بن عبدالعزیز، بی‌جا، بی‌تا، ص 3. برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[5] . أُسَامَةُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ لاَدِنْ. الأرشيف الجامع لكلمات و خطابات، بی‌جا، بی‌تا، نامه اول،ص 92.
[6] . بن لادن،اسامه،الــنــزاع بين حكام آل سعود والمسلمين والسبيل إلى حله، بی‌جا، بی‌تا، ص 12.
[7] . همان، ص87.
[8] . بن لادن،اسامه،الرسالة السادسة إلى الأمة الإسلامية: (التحريض و الحث على الجهاد)، بی‌جا، بی‌تا، تاریخ نامه 12 ذو القعدة 1424 ق،«www. tawhed. ws».
[9] . بْنِ لاَدِنْ،أُسَامَةُ بْنُ مُحَمَّدِ،الرسالة الرابعة إلى أهل العراق خاصة و المسلمين عامة: (بشائر النصر،وتذكير بالحقائق والأحكام،ورسالة إلى أمة الإسلام،وبيعة أبو مصعب الزرقاوي أميراً للقاعدة في بلاد الرافدين)، بی‌جا، بی‌تا، ص275
[10] . بی نام،التعریف بالشیخ اسامه، بی‌جا، بی‌تا، صص 19-21.
[11] . برای آشنایی با ایمن به صفحه سی ان ان
[12] . الظواهری،ایمن،ابوعبدالرحمن،اعزاز رایه الاسلام، بی‌جا، بی‌تا، ص 13
[13] . همان، ص 16-17.
[14] . الظواهری،ایمن،الحصاد المر الإخوان المسلمين في ستين عامًا، بی‌جا، بی‌تا، ص 28
[15] . تحت نظارت ایمن الظواهری،الحوار مع الطواغيت مقبرة الدعوة والدعاة - از مطبوعات جماعة الجهاد، بی‌جا، بی‌تا، ص 4-8
[16] . همان، ص 31.
[17] . رجوع شود به الكتاب الجامع لكلمات ورسائل الشيخ أيمن الظواهری، بی‌جا، بی‌تا.
[18] . برای آشنایی با ابومصعب سوری رجوع شود به مرکز رزیز قندهار، تعریف الشیخ المجاهد ابومصعب سوری، بی‌جا، بی‌تا، برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد،
[19] . ابومصعب سوری،الثوره الاسلامیه الجهادیه فی سوریا، بی‌جا، بی‌تا، ص 58،برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[20] . ابومصعب سوری،الثوره الاسلامیه الجهادیه فی سوریا،85-86.
ابومصعب سوری،اهل السنه فی الشام فی مواجهه النصیریه و الصلیبیه و الیهود، بی‌جا، بی‌تا، ص 25.
[21] . ابومصعب سوری،الثوره الاسلامیه الجهادیه فی سوریا،85-86.
ابومصعب سوری،اهل السنه فی الشام فی مواجهه النصیریه و الصلیبیه و الیهود، بی‌جا، بی‌تا، ص 228.
[22] . ابومصعب سوری،الثوره الاسلامیه الجهادیه فی سوریا،85-86.
ابومصعب سوری،اهل السنه فی الشام فی مواجهه النصیریه و الصلیبیه و الیهود، بی‌جا، بی‌تا، ص 265.
[23] . او به عنوان یکی از رهبران فکری سلفیه جهادی در دوره های القاعده و داعش می باشد.
[24] . مقدسي،أبو محمد عاصم،عداد القادة الفوارس بـهجر فساد المدارس، بی‌جا، بی‌تا، ص 29-30،برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[25] . مقدسی،ابومحمدعاصم،هذه عقیدتنا، بی‌جا، بی‌تا، ص 34-35،برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[26] . مقدسی،ابومحمد،وقفات مع ثمرات الجهاد، بی‌جا، بی‌تا، ص 90،برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[27] . او به عنوان یکی از رهبران القاعده می باشد.
[28] . ابوقتاده فلسطینی،احسن الحدیث، بی‌جا، بی‌تا، ص 2. برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[29] . ابوقتاده فلسطینی،عندما تکفّر القری، بی‌جا، بی‌تا، ص 2،برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[30] . ابوقتاده فلسطینی،الجهاد و الاجتهاد، بی‌جا، بی‌تا، ص 120،برگرفته از سایت منبر التوحید و الجهاد.
[31] . ابوقتاده فلسطینی،حکم الاعداد العسکری، بی‌جا، بی‌تا، ص 1،برگرفته از سایت منبر التوحید والجهاد.
[32] . ابوقتاده فلسطینی،لماذا الجهاد، بی‌جا، بی‌تا، ص 8،برگرفته از سایت منبرالتوحید و الجهاد.