پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_عقلانیت در مسیحیت

در مقایسه امور با عقل چند وجه قابل تصور است: 1. با عقل بشری می‌توان آن را تصدیق کرد. 2. از دسترس قضاوت عقل خارج است. 3. مخالف حکم عقل است. در امور اعتقادی برخی عقاید مطابق حکم عقل است؛ مانند حرمت ظلم به دیگران. و برخی خارج از دسترس عقل است مانند حالات قیامت و کیفیت انجام عبادات. اما نباید عقیده‌ای مخالف حکم صریح عقل باشد.

در مسیحیت امور زیادی است که مخالف حکم صریح عقل است ولی مسیحیان آن را پذیرفته‌اند و اجازه تفکر در آن را نمی‌دهند و معتقدند چون در کتاب مقدس آمده است ولو با حکم صریح عقل مخالف است، باید پذیرفت. در حقیقت ایمان مقدم بر عقل است؛ برای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻮﻟﺲ در رﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺮﻧﺘﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ:ﭼﻮن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ، ﺟﮫﺎن از ﺣﮑﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺮﺳﯿﺪ، ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ رﺿﺎﯾﺖ داد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﺔ جهالت ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﺎ، ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻧﺠﺎت دھﺪ...؛ زﯾﺮا جهالت ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺣﮑﻤﺖ اﻧﺴﺎن ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ. (رﺳﺎﻟﻪ ﭘﻮﻟﺲ ﺑﻪ ﻗﺮﻧﺘﯿﺎن، ﺑﺎب اول: 21-25)

آگوستین نیز با توجه به تناقضات کتاب مقدس با عقل، می‌گوید: «فهم پاداش ایمان است، لذا در پى آن نباش که بفهمى تا ایمان آورى; بلکه ایمان بیاور تا بفهمى» ( فلسفه روشنگرى ، ص 17). البته بعد از ایمان نیز جای فکر نمی ماند چون باید هر آنچه در کتاب مقدس است، را قبول کنی.

یکی از عواملی که باعث رویگردانی برخی از مسیحیت شده است،‌همین عدم توجه به عقل در عقاید است. به راستی چگونه می‌توان قبول کرد که انبیاء بندگان خالص و مقرب الهی هستند در حالی که نوح از بدمستی برهنه می‌شود (پیدایش 9: 20-21) ابراهیم زن خود را خواهر خود می‌خواند و اجازه می‌دهد دیگری با او ازدواج کند (پیدایش 20: 2) لوط با دخترانش همبستر و صاحب اولاد می‌شود (پیدایش 19: 31-38) یعقوب با حیله و نیرنگ نبوت را از پدرش می‌گیرد (پیدایش باب 27) و همو با خدا کشتی می‌گیرد و پیروز می‌شود (پیدایش 32: 24-28) هارون مردم را به گوساله پرستی دعوت می‌کند (خروج باب 32) و ... یعنی در کتاب مقدس به هر نحوی شده دامن عصمت انبیاء الهی را لکه دار کرده و تهمت‌های بسیار ناروا به آنها زده است. آیا میتوان قبول کرد آنها پیامبران الهی هستند و این هم گناهان شرم‌آور از آنها سر بزند؟

چگونه ممکن است که انسان عیسی را خدا بداند در حالی که او به دنیا آمد، با مردم نشست و برخاست کرد، غذا می‌خورد و به اعتقاد آنها صلیب کشیده شد و مرد!؟

چگونه انسان می‌تواند سه خدا را پذیرد و در عین حال خود را موحد بداند؟‌

مسیحیت کنونی کار خود را راحت کرده است؛ می‌گوید ایمان بیاور بعد میفهمی. بعد از ایمان نیز می‌گوید هر آنچه در کتاب مقدس است باید بپذیری و در مورد آن فکر نکنی. این یعنی تعطیلی عقل در مسیحیت.

اما در اسلام اولین کلمه وحی الهی بر پیامبر خاتم (ص) اقرا؛ بخوان (علق/1) هست. قرآن کریم انسان‌ها را به شنیدن اقوال مختلف و برگزیدن احسن اقوال دعوت می‌کند:

كسانى كه سخنان را مى‏شنوند و از نيكوترين آنها پيروى مى‏كنند؛ آنان كسانى هستند كه خدا هدايتشان كرده، و آنها خردمندانند  (زمر/ 18) .

قرآن کریم می‌فرماید کسانی که در قیامت پشیمان شده اند می‌گویند اگر گوش داده بودیم و یا تفکر کرده بودیم اهل جهنم نمی‌شدیم (ملک/ 10)

در روایات اسلامی عنوان شده که یک ساعت تفکر از 70 سال عبادت بهتر است (مصباح الشریعه،ص114)، چرا که با تفکر عرصه جدیدی برای انسان باز می‌شود، شاید کسی که 70 سال پیرو یک مسلک و روش اشتباه بوده است اگر یک ساعت فکر می‌کرد اون مسیر را از ابتدا انتخاب نمیکرد .

 در اسلام تقلید در اصول دین پذیرفتنی نیست و بر هر مسلمانی است که اصول عقاید را با عقل خود ثابت کند. نتیجه اینکه اسلام انسان‌ها را به اندیشیدن دعوت می‌کند و از انسان‌ها می‌خواهد که اصول عقاید خود را از طریق براهین عقلی ثابت‌ کنند چرا که عقل در اسلام از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است.

منابع:

 مصباح الشریعه، امام جعفر صادق (ع)

 ارنست کاسیرر ، فلسفه روشنگرى ، ترجمه ى یدالله موقن ، انتشارات نیلوفر